diff --git a/locale/pl/blog/lewa-ręka-ciemności.md b/locale/pl/blog/lewa-ręka-ciemności.md new file mode 100644 index 00000000..8e02430f --- /dev/null +++ b/locale/pl/blog/lewa-ręka-ciemności.md @@ -0,0 +1,96 @@ +# Jedna płeć, kilka pytań – dlaczego warto przeczytać „Lewą rękę ciemności”? + +2022-01-25 | [Aleksander Hill-Obszyński](/@aleksander.obs) + +![Ursula Le Guin. Photo by Marian Wood Kolisch, CC BY-SA 2.0](/img-local/blog/ursula-le-guin.jpg) + +
+

+ + To jest wpis gościnny. +

+

+ Aleksander Hill-Obszyński (any/all) – + Student medycyny i twórczego pisania, osoba queer. Uwielbia koty, literaturę wszelaką, intrygujące historie i gry wideo. + Może bez przerwy opowiadać o najdziwniejszych ciekawostkach i anegdotkach. + Dzieli czas między Trójmiastem, Łodzią i jego ulubionymi podróżami pociągiem. +

+
+ +Moją ulubioną powieścią sci-fi jest _Lewa ręka ciemności_ Ursuli K. Le Guin. +Poza faktem, iż jest napisana świetnym językiem, to eksploruje tematy ważne i aktualne. +Szczerze powiedziawszy, tematyka powieści, wydanej w latach sześćdziesiątych, jest wizjonerska nawet dzisiaj. +Le Guin praktycznie daje nam podręcznik jak wchodzić w interakcje z obcymi kulturami, rozważa problemy dotyczące lojalności, +a także stawia nam poważne i intrygujące pytanie: Jak by wyglądał świat z tylko jedną płcią? + +## O co chodzi? + +Ursula Kroeber Le Guin była amerykańską autorką, ikoną fantastyki i science-fiction. +Do najważniejszych jej dzieł należą dwa cykle: _Ziemiomorze_ i _Cykl Ekumena_. +_Lewa ręka ciemności_, czwarta powieść w _Cyklu Ekumena_, ukazała się w 1969 roku. +W tym samym roku zdobyła nagrodę Locusa, a rok później nagrodę Hugo. +Opowiada o Ziemianinie, wysłanniku związku planet zamieszkanych przez ludzi, który przybył na planetę Gethen, +by zaproponować im współpracę z innymi światami. + +W powieści mamy do czynienia z czymś niespotykanym – społeczeństwem złożonym z ludzi jednej płci. +Mieszkańcy planety Gethen, nazywanej też Zima, nie wykształcili dymorfizmu płciowego. +Zamiast tego są oni jednej płci, a w zależności od sytuacji, cyklicznie pojawiają się u nich cechy +osoby zapładniającej lub cechy osoby rodzącej. Każdy mieszkaniec Zimy może spełniać obie te role w różnych cyklach, +wszyscy używają formy męskoosobowej i zaimków on/jego. +Tworzy to kompletnie inny koncept płci, niż ten znany nam na co dzień. +Warto podkreślić, że w świecie przedstawionym Le Guin pokazuje nam ludzi o tej samej płci biologicznej. +Na Gethen ewolucja przeszła inną drogę niż na Ziemi, co jest zauważone w powieści, +ale żadna hipoteza w jaki sposób przebiegła ewolucja nie jest uznana za wiodącą. + +## A dlaczego mam to czytać? + +Pomijając fakt, iż polecam tę powieść dosłownie każdemu, to osoby queer i nasze allies, +a w szczególności osoby trans i niebinarne, dostają podwójną rekomendację. +Świat przedstawiony jest – pomimo tego, że powieść ma pół wieku – niezwykle świeży i wciąż inspirujący. +Klimat Gethen, wieczna zima zasypująca domy, oraz struktury państwowe wśród Gethenian są ciekawe (dla nerdów jak ja), +ale prawdziwą perełką jest wizja społeczności o jednej płci. Le Guin, przez oczy i uprzedzenia głównego bohatera +stara się zrozumieć jak żyliby ludzie nie mając sztucznej binarności, tak wpajanej nam od dziecka. + +## A jak to mniej więcej wygląda? + +Pewne tabu kulturowe, obecne w naszym świecie, są zniesione na Gethen. +Seks i seksualność nie są tam rzeczami okupującymi wiele miejsca w kulturze. +Dzieje się tak, gdyż tylko w określone dni cyklu, gdy Gethenianie są zdolni do prokreacji, +posiadają oni zarówno cechy płciowe, jak i pociąg seksualny. Okres ten nazywa się Kemmerem. +Ze względu na swoją specyfikę, seksualność Gethenian jest nieobarczona wstydem. + +Na Gethen teoretycznie każdy może być partnerem każdego, oraz każdy może urodzić dziecko. +Z tego powodu kwestie rodzicielstwa, czy w ogóle rodziny, są o wiele mniej scentralizowane. +Wychowaniem dzieci zajmuje się cała społeczność. Inaczej niż w przypadku Ziemian, +gdzie rola ta jest zakodowana w kulturze, jako powiązana z płcią. Jest to ciekawy system, +który zapewnia równe traktowanie dzieciom z, de facto, bardzo patchworkowych rodzin. +Nawet system dziedziczenia jest inny. W przypadku królewskiego tronu państwa Karhide, +osobą dziedziczącą nie jest pierwszy syn (gdyż koncepcja syna nie istnieje), +lecz pierwsze dziecko, które urodzi król. Podobnie instytucja małżeństwa nigdy nie powstała na Gethen. +Jej rolę pełni przysięga Kemmeru – niezbywalna obietnica uprawiania seksu tylko z osobą, +której tę przysięgę złożono i celibatu w razie śmierci jednej z osób. +Nie jest ona w żaden sposób prawem tylko, jak wiele zasad na Gethen, obietnicą opartą na honorze i zaufaniu. + +Organizacja społeczności na Zimie jest też inaczej uformowana. +Najważniejszą koncepcją jest tam Shifgrethor, swoista miara honoru względem innych. +W świecie, gdzie nie wykształciły się dwie różne grupy ze względu na cisnormatywny podział na płcie, +indywidualizm jest czymś przewodnim. Pomimo istnienia struktur wspólnotowych, a także państw, +jest to wciąż społeczeństwo w dużej mierze zatomizowane. Państwo Orgoyen jest silnie uregulowanym totalitaryzmem, +który, o dziwo, jest rządzony przez zdecentralizowaną radę. +Na Gethen wahnięcia Shifgrethoru niszczą polityczne kariery w zaledwie kilka godzin. +Nikt nie jest w pełni u władzy, nikt nie jest przymocowany do swojej pozycji, +ale każdy z polityków gra głównie dla siebie. Taka forma skomplikowanego indywidualizmu +miała szansę się wykształcić właśnie ze względu na pojedynczą płeć. +Bardzo znaczącą różnicą między naszym światem a Gethen jest wojna. Takie zjawisko nie występuje na tej planecie. +Pomijając drobne konflikty między pojedynczymi ludźmi albo wioskami na Zimie nigdy nie doszło do wojny pomiędzy państwami. +Ludzie tak skupieni na swoim honorze nie zastępują swojej tożsamości tożsamością narodową. + +## Czyli powieść jest dobra? + +_Lewa ręka ciemności_ pokazuje nam świat, w którym odmienność płciowa zmienia praktycznie całe społeczeństwo. +Tworzy struktury i obyczaje nie do przyjęcia w naszej Ziemskiej rzeczywistości. +Jest to klasyka literatury SF, ale też kamień milowy w uświadamianiu społeczeństwa +co do istnienia i wyjątkowości osób niebinarnych. Zawiera też bardzo ciekawą eksplorację takich koncepcji +jak lojalność, wierność, zaufanie i uprzedzenia. Ta historia opowiada o rozkładaniu naszych osobistych +spojrzeń na świat i składaniu ich na nowo – tym razem lepszych i prawdziwszych. +Jest to świetne sci-fi, ale, co ważniejsze, jest to kapitalna literatura. diff --git a/locale/pl/img/blog/ursula-le-guin.jpg b/locale/pl/img/blog/ursula-le-guin.jpg new file mode 100644 index 00000000..6ff5ba00 Binary files /dev/null and b/locale/pl/img/blog/ursula-le-guin.jpg differ