title: 'Zaimki.pl' description: 'Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „on” i „ona”, lecz także form niebinarnych.' home: link: 'Strona główna' header: 'Zaimki' headerLong: 'Lista zaimków' why: 'Skąd potrzeba niebinarnych zaimków?' about: - > Polska gramatyka jest skomplikowana i silnie zgenderyzowana. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe jest używanie innych form niż „{/on=on}” i „{/ona=ona}”. - > Udostępniamy tutaj linki do przykładów użycia (w prostych zdaniach oraz w tekstach kultury: literaturze, prasie, filmach, serialach, muzyce) zaimków i innych form płciowych – nie tylko normatywnych „{/on=on}” i „{/ona=ona}”, lecz także form niebinarnych. - > Dlaczego należy je respektować? Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani “Franku”, nie powiesz “na ty” do osoby, z którą jesteś “na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „{/on=on}” ani „{/ona=ona}”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie. - > Warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych – nawet jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „{/on=on}” lub „{/ona=ona}”. – ponieważ dzięki temu pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste {https://avris.it/blog/czemu-każdy-powinien-mieć-zaimki-w-bio=(więcej powodów tutaj).} - > Formy neutralne płciowo – jak np. „{/on/a=moi drodzy/drogie}”, „drogie osoby”, „{/on*=wszys* chętn*}”, „{/onx=jesteś wspanialx}”, itp. – są też przydatne, gdy zwracasz się do grupy ludzi lub do osoby, której płci nie znasz. - > Już teraz w codziennej polszczyźnie używamy {/unikanie=wielu form neutralnych płciowo}: „moje {kochanie} {/ono=zrobiło} mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z {rodzic}em”, „w urzędzie powiedziano mi, że...”, „{/oni=dzwonili} z gazowni”, „będę robić”, itp. Tutaj idziemy po prostu o krok dalej. pronouns: 'Propozycje form' generator: header: 'Generator form' description: > Możesz także użyć poniższego narzędzia, w którym uzupełnisz luki w zdaniach zgodnie z formami, których używasz, by wygenerować gotowy do udostępniania innym link. button: 'Pokaż generator' header2: 'Wygeneruj link' base: 'Na podstawie' alt: 'Możesz tu również wpisać formy wymienne w każdym polu z osobna, np. jego&jej = „jego” lub „jej”.' pronunciation: 'Możesz tu również podać wymowę używając pionowej kreski i IPA, np. onø|ˈɔ̃nø = „onø” z wymową /ˈɔ̃nø/.' whatisit: 'O co chodzi w tej stronie?' pronouns: examples: 'Przykłady użycia w zdaniu' plural: 'Liczba mnoga' intro: 'Moje zaimki to' normative: 'Normatywne' alt: button: 'Wygeneruj link do form wymiennych' header: 'Formy wymienne' raw: 'wymienne' any: header: 'Dowolne zaimki' short: 'dowolne' description: > Choć dla wielu osób niezmiernie ważne jest, by używać wobec nich konkretnych zaimków, innym nie przeszkadza zwracanie się w dowolny sposób – o ile wiadomo z kontekstu, że to o nich mowa. options: 'przejrzyj listę możliwości [share]{/=tutaj}.' avoiding: header: 'Unikanie form nacechowanych płciowo' description: > Niektóre osoby niebinarne preferują używanie form unikających precyzowania płci zamiast tych nacechowanych czy to binarnie czy niebinarnie. Warto też używać ich mówiąc o osobach, których płci nie znamy. Choć w silnie zgenderyzowanym języku polskim jest to względnie trudne do zrobienia i może lekko zmieniać znaczenie zdania, to jednak wcale nie jest niemożliwe. ideas: - header: 'Zmiana podmiotu zdania' examples: - ['usłyszałam dzwonek telefonu', 'zadzwonił telefon'] - ['przestraszyłem się nagłego hałasu', 'jakiś nagły hałas mnie przestraszył'] - ['powinieneś skoczyć do sklepu', 'trzeba by skoczyć do sklepu'] - header: 'Strona bierna' examples: - ['zgubił telefon', 'telefon został zgubiony'] - ['znalazłam telefon', 'telefon został znaleziony'] - header: 'Forma bezosobowa' examples: - ['pani w urzędzie powiedziała mi', 'w urzędzie powiedziano mi'] - ['znalazłam telefon', 'znaleziono telefon'] - ['jak jesteś zalogowany, to możesz edytować wpisy', 'jak się jest zalogowanym, można edytować wpisy'] - header: 'Bezosobowe użycie 3. os. mnogiej' examples: - ['pani w urzędzie powiedziała mi', 'w urzędzie powiedzieli mi'] - header: 'Podmiot logiczny w celowniku' examples: - ['przypomniałem sobie', 'przypomniało mi się'] - ['zmarzłam', 'zrobiło mi się zimno'] - ['zrobiłem', 'udało mi się zrobić'] - header: 'Bezokolicznikowy czas przyszły' examples: - ['będę robiła', 'będę robić'] - ['będę jadł', 'będę jeść'] - header: 'Czas teraźniejszy i przyszły zamiast przeszłego' examples: - ['gdy robiłem wczoraj obiad, skaleczyłem się nożem', 'robię wczoraj obiad i jak się nie skaleczę'] - header: 'Imiesłowy' examples: - ['usiadłem na kanapie', 'usiadłszy na kanapie'] - ['wypiłam herbatę', 'wypiwszy herbatę'] - ['posprzątałem mieszkanie', 'mieszkanie posprzątane'] - header: 'Unikanie trybu przypuszczającego' examples: - ['czy mógłbyś mi pomóc?', 'czy możesz mi pomóc?'] - ['może bym tak pojechała na wakacje?', 'może pojadę na wakacje?'] - header: 'Osobatywy i inne normatywne neutralne rzeczowniki' examples: - ['zarządca', 'osoba zarządzająca'] - ['kandydaci i kandydatki', 'osoby kandydujące'] - ['proszę przyjść do szkoły z mamą lub tatą', 'proszę przyjść do szkoły z rodzicem'] - header: 'Skrócone zaimki' description: 'Choć historycznie formy te są męskie, to współcześnie są na tyle rzadko używanie, że warto próbować je reinterpretować.' examples: - ['to dla niego', 'to dlań'] - ['mieszkam u niej', 'mieszkam uń'] - header: 'Skrócone zaimki + strona bierna' description: 'Choć historycznie formy te są męskie, to współcześnie są na tyle rzadko używanie, że warto próbować je reinterpretować.' examples: - ['zrobiła', 'było przezeń zrobione'] - header: 'Staropolska, rzeczownikowa odmiana przymiotników' description: 'Choć historycznie formy te są męskie, to współcześnie są na tyle rzadko używanie, że warto próbować je reinterpretować.' examples: - ['jestem szczęśliwa!', 'jestem szczęśliw!'] - ['czemu jesteś taki zmartwiony?', 'czemu jesteś tak zmartwion?'] others: 'Inne formy' othersRaw: 'inne' or: 'lub' grammarTable: 'Odmiana' sources: header: 'Teksty kultury' headerLong: 'Przykłady z tekstów kultury' headerLonger: 'Niebinarna polszczyzna w tekstach kultury' subheader: 'Korpus językowy niebinarnej polszczyzny' toc: 'Pokaż spis treści' type: All: 'Wszystkie' Book: 'Książki' Article: 'Prasa' Movie: 'Filmy' Series: 'Seriale' Song: 'Muzyka' Poetry: 'Poezja' Other: 'Inne' submit: header: 'Zgłoś przykład do dodania' action: 'Zgłoś' pronouns: 'Które zaimki/formy są użyte?' pronounsInfo: 'Wpisz prostą formę, tak jak w adresie zaimka, np. “onu”, “ono/jej”, “on&ona”' type: 'Rodzaj źródła kultury' author: 'Autor' title: 'Tytuł' extra: 'Dodatkowe dane (tłumaczenie, czasopismo, …)' year: 'Rok wydania (polskiej wersji)' fragments: 'Fragmenty' comment: 'Komentarz' link: 'Link do treści' thanks: 'Dziękujemy za zgłoszenie!' another: 'Zgłoś kolejne źródło' moderation: 'Propozycje będą musiały zostać zatwierdzone przed opublikowaniem.' nouns: header: 'Słownik' headerLong: 'Słownik: neutralne rzeczowniki' headerLonger: 'Neutralne i niebinarne rzeczowniki' description: 'Feminatywy feminatywami, ale prawdziwe wyzwanie to tworzenie neutratywów! Przedstawiamy tworzony przez społeczność słownik rzeczowników z wyszczególnieniem ich formy męskiej, żeńskiej i neutralnej.' intro: - > Rodzaj męski {https://pl.wikipedia.org/wiki/Męska_dominacja_językowa=jest wyraźnie uprzywilejowany} w polskim słownictwie, słowotwórstwie, gramatyce oraz frazeologii. W większości przypadków nazwy zawodów, relacji rodzinnych, itp. są domyślnie męskie, co wpływa negatywnie na reprezentację osób innych płci oraz {https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0261927X12463008=zniekształca nasze postrzeganie świata}. - > Wszystkie chyba wiemy, czym są {https://pl.wikipedia.org/wiki/Feminatywum=feminatywy}. Mimo oporów niektórych środowisk, powoli przyjmują się one w codziennej polszczyźnie. „Reżyserka”, „prawniczka”, „psycholożka” czy nawet „gościni” już coraz mniej nas dziwią. I bardzo dobrze! - > Płeć człowieka wymyka się jednak prostemu podziałowi kobieta/mężczyzna. Jakimi rzeczownikami mogą się opisywać {/pytania#niebinarnosc=osoby niebinarne}? Jeśli używają {/ono=rodzaju nijakiego}, {/onu=dukaizmów} czy {/=innych nienormatywnych form}, to które formy rzeczowników pasują do nich gramatycznie? Jak przetłumaczyć z angielskiego zawód osoby używającej zaimków they/them? Jak opisywać grupy mieszane? - > Dla rozwiązania tych problemów proponujemy trzy opcje, które {/ona/ich=nazwałośmy} analogicznie do feminatywów: {#neutratywy=neutratywami} (formy nijakie), {#dukatywy=dukatywami} (formy zgodne z dukaizmami) i {#osobatywy=osobatywami} (formy neutralne, niewskazujące na płeć). personNouns: header: 'Osobatywy' label: 'osobatyw' id: 'osobatywy' info: - > Są to konstrukcje typu: „osoba” + imiesłów, „osoba” + przymiotnik, itp. Zupełnie nie wskazują na płeć, są więc idealne do opisu grup czy też pojedynczych osób, których płci nie znamy. Są normatywne i łatwe do odmiany. dukajNouns: header: 'Dukatywy' label: 'dukatyw' id: 'dukatywy' flag: alt: 'Flaga osób niebinarnych z naniesionym duszkiem krzyczącym „-łu”.' caption: 'Ze względu na końcówki „-łum”, „-łuś” i „-łu”, flaga dukazimów i dukatywów przedstawia duszka krzyczącego „łu!”.' info: - > Analogicznie do tzw. {/onu=dukaizmów / rodzaju postpłciowego} („zrobiłum”, „poszłuś”) można też tworzyć dukajowe rzeczowniki. - > Sam Dukaj w {https://pl.wikipedia.org/wiki/Perfekcyjna_niedoskonałość=„Perfekcyjnej niedoskonałości”} nie tworzył rzeczownikowych odpowiedników rodzaju postpłciowego, lecz używał słów męskich („ambasador”) i męsko brzmiących imion („Maximillian”, „Michał”, „Słowiński”), które odmieniał postpłciowymi lub męskoosobowymi końcówkami. Nie powstrzymuje nas to jednak przed wymyśleniem brakujących form, by system był spójny i kompletny. - > Dukatywy pasują gramatycznie do {/onu=dukaizmów}, np. „moju pięknu partneru przyszłu do domu”. Odmiana jest prosta, wg podanego niżej schematu. extended: header: 'Przykład odmiany' neuterNouns: header: 'Neutratywy' label: 'neutratyw' id: 'neutratywy' flag: alt: 'Flaga osób niebinarnych z naniesionym łosiem trzymającym łom.' caption: 'Ze względu na końcówki „-łom”, „-łoś” i „-ło”, flaga rodzaju nijakiego i neutratywów przedstawia łosia z łomem.' info: - > Są to słowa ukute na nijakie wersje słów nacechowanych płciowo, analogicznie do feminatywów. Używają obecnych w normatywnej polszczyźnie końcówek nijakich, takich jak „-rze”, „-cze”, „-o”, czy zapożyczonej z łaciny „-um”. - > Formy te pasują gramatycznie do {/ono=form nijakich}, np. „moje piękne partnerze przyszło do domu”. - > Poniżej przedstawiamy tworzony przez społeczność słownik rzeczowników z wyszczególnieniem ich formy męskiej, żeńskiej i nijakiej. Podane wzory odmiany są normatywne, na podstawie słów z tymi samymi końcówkami. extended: header: 'Przykład odmiany' alt: header: 'Alternatywne wzory odmiany' info: - > Choć zaimek {/ono=„ono”} jest nijaki, to poza mianownikiem przybiera formy identyczne z męskimi. Dlatego też wiele osób binarnych używa „ono” z alternatywną odmianą. - > Słownik Neutratywów podaje odmianę pasującą do {/ono=„ono/jego”}, lecz możliwa jest też odmiana zgodna z pozostałymi opcjami: examples: 'Przykłady' dictionary: 'Słownik Neutratywów' approved: 'wpisów zatwierdzonych' pending: 'oczekuje na moderację' edit: 'Zaproponuj zmianę' edited: 'Propozycja zmiany z' editing: 'Edytujesz istniejący wpis' empty: 'Nie znaleziono słów spełniających podane kryterium.' submit: action: 'Zgłoś' actionLong: 'Zgłoś propozycję' thanks: 'Dziękujemy za zgłoszenie!' another: 'Zgłoś kolejne słowo' moderation: 'Propozycje będą musiały zostać zatwierdzone przed opublikowaniem.' template: 'Użyj szablonu' root: 'Rdzeń rzeczownika' masculine: 'maskulatyw' masculineShort: 'mask.' feminine: 'feminatyw' feminineShort: 'fem.' neuter: 'neutratyw' neuterShort: 'neutr.' singular: 'liczba pojedyncza' singularShort: 'l. poj.' plural: 'liczba mnoga' pluralShort: 'l. mn.' inclusive: header: 'Inkluzywność' headerLong: 'Słownik inkluzywnego języka' id: 'inkluzywnosc' insteadOf: 'Zamiast' say: 'Lepiej mów' because: 'Ponieważ' info: - > Język jest nośnikiem myśli, nośnikiem kultury, podstawą komunikacji. Wpływa na to, co robimy i jak myślimy. Jeśli chcemy tworzyć społeczeństwo otwarte na różnorodność i akceptujące odmienność, to nasz język też musi być włączający. - > Inkluzywny język to nie tylko rzeczowniki i nie tylko kwestie płciowości. Poniżej przedstawiamy słownik, w którym zbieramy sugestie, jakich konstrukcji lepiej unikać i dlatego, oraz czym je zastępować. categories: 'Kategorie' sources: 'Linki źródłowe' names: header: 'Imiona' headerLong: 'Neutralne imiona' description: 'Przedstawiamy słownik neutralnych płciowo imion wraz z przydatnymi informacjami na ich temat.' intro: - > Przedstawiamy słownik neutralnych płciowo imion wraz z przydatnymi informacjami na ich temat. - > Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque vel tellus fringilla, sodales ex lobortis, congue nisl. Vivamus non magna et nibh egestas maximus quis vel urna. Ut tristique nunc vel mollis fermentum. Vestibulum ante ipsum primis in faucibus orci luctus et ultrices posuere cubilia curae; Cras vel suscipit diam. Nunc sem lacus, dignissim rutrum libero a, gravida euismod neque. origin: 'Pochodzenie' meaning: 'Znaczenie' usage: 'Użycie' legally: 'USC może uznać za' count: 'Osób w rejestrze PESEL' empty: 'Nie znaleziono imion spełniających podane kryterium.' faq: header: 'FAQ' headerLong: 'Często zadawane pytania' questions: niebinarnosc: question: 'Czym jest niebinarność?' answer: - > Płeć jest zdecydowanie bardziej skomplikowaną sprawą niż prosty podział kobieta/mężczyzna. Nawet pod względem czysto biologicznym wyróżniamy płeć chromosomalną, genetyczną, hormonalną, fenotypową… Nie zawsze jedna się z drugą zgadza, nie zawsze są one zero-jedynkowe {https://twitter.com/RebeccaRHelm/status/1207834357639139328=(więcej info tutaj)}. Natomiast pod względem kulturowym „płeć” jest konceptem społecznym. W zależności od miejsca i czasu bycie „kobietą” i „mężczyzną” może oznaczać radykalnie różne prawa, obowiązki, zasady… W Europie mężczyźni nosili buty na obcasie i rajtuzy, rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej od wieków rozróżniają trzecią płeć {https://gender.wikia.org/wiki/Two-Spirit=(two-spirit)}, itd. itd. - > Niebinarność to zbiorczy termin („umbrella term”) opisujący doświaczenie osób, które nie wpisują się w binarny podział kobieta/mężczyzna. Obejmuje na przykład osoby {https://gender.wikia.org/wiki/Agender=agender}, {https://gender.wikia.org/wiki/Gender_Fluid=gender fluid}, {https://gender.wikia.org/wiki/Demigirl=demidziewczęta}, {https://gender.wikia.org/wiki/Demiboy=demichłopców}, i {https://gender.wikia.org/wiki/Non-binary=wiele innych tożsamości}. - > Niebinarność to niekoniecznie coś „pomiędzy” męskością a kobiecością. Raczej „poza”. Osoby niebinarne wcale nie muszą być androgyniczne, nie muszą używać neutralnych zaimków, itp. Chodzi o to, by być wolnymi od ról płciowych, a nie tworzyć nowe. czemu-respektowac: question: 'Czemu mam respektować jakieś dziwne formy?' answer: - > Bo zwracanie się do kogoś tak, jak sobie życzy, jest podstawą relacji społecznych. Nie powiesz do Ani “Franku”, nie powiesz “na ty” do osoby, z którą jesteś “na pan”, itp. A są osoby, które nie chcą, by im mówić „{/on=on}” ani „{/ona=ona}”. Czy to uszanujesz, świadczy wyłącznie o Tobie. - > Wiele niepolskich imion też brzmi dla polskiego ucha „dziwnie” – ale zamiast wymyślać ludziom „lepsze” imiona, po prostu dopytujemy, jak wymówić czy zapisać to, które naprawdę noszą, no nie? - > „Dziwne formy” to tylko kwestia przyzwyczajenia. skad-wiedziec-jak-sie-zwracac: question: 'Skąd mam wiedzieć, jak się do kogoś zwracać?' answer: - > Można po prostu spytać! Tak, to może być trochę niezręczne, ale przestanie być, gdy zaczniemy to częściej robić. Nie mamy przecież problemu pytać o imię albo o przejście na „ty”, więc czemu wzbraniamy się pytać o zaimki? - > (Tylko, prosimy, nie pytaj „jesteś chłopakiem czy dziewczyną?”. Takie pytanie implikuje, że są tylko dwie poprawne opcje, i sugeruje niezdrową ciekawość genitaliami danej osoby. Wystarczy spytać po prostu „jak mam się do ciebie zwracać?”) - > Warto też normalizować samodzielne podawanie zaimków poprzez przedstawianie się nie tylko imieniem, lecz również zaimkami. „Hej, jestem Michał, {/on=on/jego}”. To nic trudnego – a dla osób trans i niebinarnych znaczy bardzo wiele. Jeszcze łatwiej zrobić to online: po prostu wrzucić zaimki (lub link do przykładów z naszej strony) do bio. - > Język polski, choć przeważnie bardzo problematyczny dla osób niebinarnych, tutaj paradoksalnie ułatwia nam sprawę. W przeciwieństwie do np. angielskiego, gdzie zgenderyzowanych zaimków używa się mówiąc o kimś, język polski wymaga określenia się przy mówieniu o sobie lub do kogoś. Jeśli więc ktoś mówi „zrobiłom”, wiesz i bez pytania, by mówić do niego „zrobiłoś”. - > Pamiętaj też, że wiele osób może używać innych zaimków i innego imienia w zależności od sytuacji. Może na przykład nie być wyoutowana przed rodziną czy współpracownikami, ale wśród przyjaciół czuć się komfortowo używając nieortodoksyjnych form. Bądź uważnx, obserwuj, spytaj „jak się mam do ciebie zwracać przy szefie?”, itp. - > Niektórzy podają wiele zestawów zaimków, na przykład „{/on&ona=on/ona}” czy „{/onu&on=onu/on}”. Oznacza to, że pasują im wszystkie te formy. Najczęściej są one podawane w kolejności od najbardziej lubianej. kto-uzywa: question: 'Czy ktoś tego w ogóle używa?' answer: - > Tak! Niemal wszystkie formy, które {/=tu prezentujemy}, zostały nam podesłane przez osoby rzeczywiście ich używające, albo wzięte z tekstów literatury. Ewentualnie {/ona/ich=uzupełniłośmy} je jedynie w miejscach, gdzie którejś części brakowało, próbując zachować spójność całości – na przykład wymyślając formę grzecznościową „szanowne pań” dla {/ono=formy nijakiej} albo zaimek {/ony=„ony”} dla liczby mnogiej dukaizmów, którego u Dukaja brakowało. - > Dwie formy liczby mnogiej {/ona/ich=stowrzyłośmy} same, próbując zaradzić brakowi takowych – i by móc jakoś pisać o sobie jako grupie, bez zdawania się na zgenderyzowane rodzaje: męsko- i niemęskoosobowy. zaimki: question: 'Przecież to nie są tylko zaimki, więc skąd nazwa zaimki.pl?' answer: - > To fakt... Choć w wielu innych językach zgenderyzowane formy osobowe to głównie zaimki, to w polszczyźnie na płeć wskazuje też wiele innych części mowy: czasowniki, przymiotniki, rzeczowniki... Teoretycznie powinnośmy więc mówić bardziej ogólnie, o „formach językowych wskazujących na płeć”, a nie „zaimkach”. Brzmi to jednak dość topornie, no nie? - > Naszym zdaniem, ze względu na to, że zaimki tak czy siak narzucają użycie pasującej do nich odmiany pozostałych części mowy („{/on=on} zrobił”, „{/ona=ona} jest bystra”, „{/onu=onu} byłu pilotum”...), oraz to, że ludzie znający angielski są przyzwyczajeni do mówienia o „zaimkach”, to używanie ich jako skrótu myślowego jest uzasadnione. A i domena bardziej chwytliwa. najlepsza-forma: question: 'Ale dużo tego… Po co to całe mnożenie form? Która jest najlepsza?' answer: - > Celem projektu nie jest {https://pl.wikipedia.org/wiki/Preskryptywizm_(j%C4%99zykoznawstwo)=preskryptywizm}. Nie chcemy narzucać żadnej formy, ani twierdzić, że któraś jest lepsza od innych. - > Preferujemy podejście {https://pl.wikipedia.org/wiki/Deskryptywizm_(j%C4%99zykoznawstwo)=deskryptywistyczne} – opisujemy jedynie istniejące już w żywej polszczyźnie (jakkolwiek niszowo) formy, próbujemy je ustrukturyzować, opisać, uzupełnić, zebrać w jedno miejsce przykłady użycia… - > Oferujemy przegląd możliwości, ale każdx może samx wybrać, jakie formy najlepiej jex reprezentują. - > Rozwój języka jest najczęściej procesem długotrwałym, nie zdarza się z dnia na dzień. Póki co, wszystkie propozycje form kotłują się w kotle codziennego użycia – zapewne kiedyś coś się z niego wyklaruje. - > Ze względu na barwną fleksyjność języka polskiego i silny poziom zgeneryzowania gramatyki i słownictwa nie jest łatwo „narzucić” konkrente formy, nawet gdybyśmy chciały. Zanim wytworzą się uniwersalne, niebinarne rozwiązania - musimy sobie jakoś z tym poradzić. to-sie-nie-uda: question: 'Ale to się nie przyjmie! Ale to zamach na tradycję!' answer: - > No z takim podejściem to na pewno nie… - > To samo mówiono kiedyś o „ministrze”, „posłance”, „pedagożce”, „reżyserce”, „gościni”, etc. Dziś feminatywy są używane coraz częściej, i mało kogo jeszcze dziwią czy bulwersują. Z neutratywami i niebinarnymi formami językowymi może być podobnie. - > Język jest żywy. Ewoluuje i dostosuje się do zmieniających się potrzeb jego użytkowników. Język nie jest danym z niebios magicznym przykazaniem wyrytym w kamieniu – jest jedynie narzędziem do porozumiewania się. Może, powinien, i będzie się zmieniał – czy tego chcesz czy nie. autorytet: question: 'Czy potwierdza te wymysły czyjś autorytet?' answer: - > I tak, i nie... Większość prezentowanych tutaj form nie należy do {https://pl.wikipedia.org/wiki/Norma_językowa=normy językowej}, lecz do {https://pl.wikipedia.org/wiki/Uzus_językowy=uzusu językowego} – czyli rzeczywistego stanu funkcjonowania polszczyzny w danej wspólnocie językowej, niezależnie od tego, co językoznawcy zdążyli już (o ile w ogóle zamierzają) umieścić w gramatykach i słownikach. A i samą normę możemy podzielić na wzorcową i użytkowa – bo poprawność językowa nie jest zero-jedynkowa, ma różne odcienie. - > Tak jak {https://pl.wikipedia.org/wiki/Neologizm=neologizmy} same w sobie nie są błędami językowymi, nawet jeśli jeszcze nie pojawiły się w słownikach, albo jak nie jest wymagana zgoda Rady Języka Polskiego, by używać emojis czy akronimów kultury internetowej, tak samo i nienormatywne zaimki nie są niczym z natury złym. - > Rozumiemy jednak potrzebę znalezienia jakiejś oficjalnej legitymizacji dla używania „kontrowersyjnych” form językowych. Dlatego w sekcji [bookmark]{/linki=Dodatkowe materiały} linkujemy między innymi do opinii RJP, która potwierdza poprawność gramatyczną pierwszo- i drugoosobowych nijakich czasowników („byłom”, „zrobiłoś”), do seminariów naukowych i prac akademickich na temat niebinarności w języku, etc. Jesteśmy też w kontakcie ze studentem slawistyki piszącym o tym pracę dyplomową oraz lektorką polonistyki planującą wydać podręcznik obejmujący nowe formy. Mamy nadzieję, że będziemy mogły tu ich prace opublikować, gdy zostaną ukończone. bio: question: 'Czemu warto wrzucić link do swoich zaimków na swoje profile na portalach społecznościowych?' answer: - > Jeśli jesteś cis (= nie trans) i używasz „{/on=on}” lub „{/ona=ona}”, możesz myśleć, że Twoje zaimki są oczywiste. I być może tak jest – o ile wymieniasz w profilu swoje (nacechowane płciowo) imię albo w awatarze masz swoje zdjęcie. Wielu jednak tego nie robi – i ciężko zgadnąć, jak się do nich zwrócić. - > Przede wszystkim chodzi jednak o co innego: nie każdy używa zaimków, które są dla innych „oczywiste”. Osoby trans chcą, by zwracano się do nich poprawnie, niezależnie czy są „passing”, niezależnie czy przeszły już tranzycję (o ile w ogóle chcą ją przechodzić). Osoby niebinarne często nie wyglądają „niebinarnie”, a silnie zgenderyzowana polszczyzna nie oferuje domyślnego neutralnego zaimka. - > I choć jest to dla nas niezmiernie ważne, by zwracano się do nas poprawnie, publikowanie swoich zaimków niesie też ze sobą spore ryzyko i mocno nas eksponuje. - > Jeśli umieszczasz swoje zaimki w profilu, choć samx nie masz takiej potrzeby, to pokazujesz wsparcie dla społeczności trans i normalizujesz podawanie zaimków przez osoby, których zaimki nie są oczywiste {https://avris.it/blog/czemu-każdy-powinien-mieć-zaimki-w-bio=(więcej powodów tutaj).} tłumaczenie: question: 'Czemu to takie ważne, żeby tłumaczyć niebinarne zaimki? Nie można po prostu przerobić niebinarnej postaci na faceta albo babę?' answer: - > Zadaniem osoby tłumaczącej jest przełożyć dzieło na inny język – a nie zniekształcać je według swojego widzimisię. Nieważne, jakie masz poglądy, co myślisz o niebinarności, jak dużym wyzwaniem jest przetłumaczenie na polski np. angielskiego they/them czy hiszpańskiego elle, itp. – skoro autorzy oryginału stworzyli daną postać jako niebinarną i chcieli, by odbiorcy o tym wiedzieli, to tłumacze obdzierający tę postać z niebinarności zakłamują przekaz dzieła i nie wykonują dobrze swojej pracy. - > Jeśli w jakiejś książce postać jest smoczycą, to w procesie tłumaczenia nie zmienisz jej gatunku tylko dlatego, że nie wierzysz w smoki, no nie? Czemu więc osoby tłumaczące ośmielają się zmieniać postaciom płeć? - > To nie kwestia ideologii. To kwestia prawdy i wierności oryginałowi. męskie: question: 'Czy nie można po prostu używać męskich wersji jako neutralnych?' answer: - > Nie, bo wersje męskie wcale nie są neutralne. Są… cóż… męskie! - > Polski jest językiem, który bardzo konkretnie rozróżnia formy gramatyczne nacechowane płciowo. Samo to, że rodzaj męski „rozpycha się” po języku jako domyślny wybór w przypadku jakichkolwiek wątpliwości (np. gdy nie znamy czyjejś płci, gdy nie mówimy o nikim konkretnym, lub gdy mówimy o mieszanej grupie osób), nie oznacza jeszcze, że jest jakkolwiek „neutralny”. - > {https://pl.wikipedia.org/wiki/Męska_dominacja_językowa=Męska dominacja językowa} nie jest przejawem neutralnego języka, lecz wręcz przeciwnie: patriarchatu. Wpływa negatywnie na reprezentację osób innych płci oraz {https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0261927X12463008=zniekształca nasze postrzeganie świata}. klawiatura: question: 'Ale tych znaków nie ma na klawiaturze!' answer: - > Znaki {/onæ=„æ”}, {/onø=„ø”} czy „ₐ” mogą być ciekawymi placeholderami dla form neutralnych, ale niestety nie są bezpośrednio dostępne z klawiatury. Dla okazjonalnego użycia wystarczy kopiuj-wklej (albo z naszej strony, albo np. z {https://unicode-table.com/=Unicode Character Table}). Co jednak, gdy używasz ich częściej? - > Pod Windowsem możesz ściągnąć {https://www.microsoft.com/en-us/download/details.aspx?id=102134=MSKLC}, którym stworzysz spersonalizowany układ klawiatury. Pod MacOS możesz przytrzymać dłużej klawisz „a” by móc wybrać opcję „æ” oraz klawisz „o” dla „ø”. Możesz też wejść w Ustawienia systemu → Klawiatura → Tekst i dodać zasady podmieniania znaków, lub skorzystać z apliacji {https://folivora.ai/=BetterTouchTool}. neutratywy: question: 'Czym są neutratywy? Dlaczego warto je tworzyć i ich uzywać?' answer: - > Są to słowa ukute na nijakie wersje słów nacechowanych płciowo, analogicznie do feminatywów, czyli wersji żeńskich. Nazwa została ukuta w analogii do feminatywów przez {https://twitter.com/VaultAusir=Pawła Dembowskiego}, współautora strony. - > Dlaczego są potrzebne? Z tych samych powodów co feminatywy! O ile łatwiej było by, gdyby nazwy zawodów zatraciły swoje często męskie nacechowanie. Niestety tak się nie dzieje, przez co domyślnie możemy określać płeć osoby wykonującej ten zawód jako męską. - > Jednak nie każda osoba chce używać zaimków i form męskich czy żeńskich, choćby dlatego, że płeć człowieka wymyka się tym dwóm kategoriom. Coraz więcej osób używa w odniesieniu do siebie {/ono=rodzaju nijakiego} i {/=innych form}. Formy te zaczynają być także potrzebne w tłumaczeniach z języków, gdzie używane są formy niebinarne takie jak choćby angielskie zaimki they/them. Z tego powodu proponujemy rozbudowę niebinarnej polszczyzny poprzez wspólne tworzenie form nijakich. neutratywy-a-neutralne: question: 'Czym się różnią neutratywy od terminów neutralnych płciowo?' answer: - > Neutratyw to słowo najczęściej w rodzaju nijakim analogiczne do feminatywu, powstałe, by określić osobę używającą rodzaju nijakiego. Natomiast termin neutralny płciowo w ogóle nie wskazuje na płeć. - > Przykładowo: „{studencie}” to neutratyw, natomiast „osoba studencka/studiująca” to termin neutralny płciowo. neutratywy-brzmia-dziwnie: question: 'Ale nazwy feminatywów i neutratywów brzmią jak…' answer: - > „Pilotka” jak czapka? „Reżyserka” to pomieszczenie? - > Ech, tak jakby słowa w rodzaju męskim miały tylko jedno znaczenie. „Adwokat” to alkohol, „akademik” to dom studencki, „bliźniak” – budynek, „energetyk” – napój, „grafik” – harmonogram, „informator” – ulotka dla turystów, „kosmetyk” – przedmiot, „miotacz” – ognia, „pilot” – do telewizora… - > Tak, niektóre słowa mają więcej niż jedno znaczenie. To nic nowego ani złego. Od tego mamy kontekst, by wiedzieć, o które znaczenie chodzi. normatywne-opcje: question: 'Czy można mówić po polsku w sposób neutralny płciowo bez tworzenia neogramatyki?' answer: - > Do pewnego stopnia tak. Często jednak napotykamy konstrukcje, które zmuszają nas albo do wyboru opcji binarnej, albo do tworzenia nowych form. - > Na przykład: owszem, można pisać „kandydaci/tki”, co jest inkluzywne dla kobiet, wciąż jednak pomija osoby niebinarne. Jednym z popularnieszych normatywnych pomysłów na neutralne rzeczowniki (alternatywa dla {/słownik=neutratywów}) są konstrukcje „osoba” + imiesłów lub „osoba” + przymiotnik. Zamiast „kandydaci” lub „kandydatki” możemy mówić „osoby kandydujące”. {http://transfuzja.org/=Fundacja Trans-Fuzja} na przykład zamiast „prezesa” lub „prezeski” ma „osobę prezesującą”. - > W kwestii zaimków, czasowników i przymiotników, można używać rodzaju nijakiego, który {https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208=zdaniem Rady Języka Polskiego} jest poprawny nawet w formach 1. i 2. osoby („byłom”, „zrobiłoś”). Trzeba jednak zauważyć, że (przynajmniej dopóki nie zostanie znormalizowane inne użycie) formy te brzmią dla wielu infantylnie. Używajmy ich więc tylko wobec osób, które wprost sobie tego życzą. - > W wielu zdaniach da się uniknąć form binarnych, korzystając ze strony biernej („przypomniało mi się” zamiast „przypomniałem sobie” / „przypomniałam sobie”), imiesłowów („zrobiwszy”), bezokolicznikowego czasu przyszłego („będę robić” zamiast „będę robił” / „będę robiła”), czy też z czasu teraźniejszego lub przyszłego w funkcji czasu przeszłego („idę wczoraj do szkoły i jak się nie potknę!”). Niestety wymaga to niezłej dozy językowej gimnastyki… - > Inne przykłady form neutralnych płciowo w codziennej, normatywnej polszczyźnie: „moje {kochanie} {/ono=zrobiło} mi niespodziankę”, „proszę przyjść do szkoły z {rodzic}em”, „w urzędzie powiedziano mi, że…”, „{/oni=dzwonili} z gazowni”… grupy: question: 'Jak zwracać się do osoby, której płci nie znamy, lub do mieszanej grupy osób?' answer: - > Wiele form, które {/=tutaj proponujemy}, można zastosować właśnie w takich sytuacjach, np.: „{/on/a=moi drodzy/drogie}”, „drogie osoby”, „{/on*=wszys* chętn*}”, „{/onx=jesteś wspanialx}”, itp. zmiana: question: 'Czy mogę zmienić swoje zaimki?' answer: - > Jak najbardziej! Nikogo nie dziwi, gdy ktoś zmienia w ciągu życia poglądy, styl, zainteresowania… Czemu miało by być dziwne, że ktoś odkrył część swojej tożsamości, że przestało mu się podobać jego imię, że odkrył etykietkę, która świetnie opisuje to, jak od dawna się czuł, itp. itd.? wlasne: question: 'Czy to dziwne, że nie mogę się przyzwyczaić do swoich własnych zaimków?' answer: - > Ani trochę! Znamy wiele osób, które po latach używania form zgodnych z ich płcią nadaną przy urodzeniu, zapominają się, gdy używają nowych form. Siła przyzwyczajenia jest silna, zwłaszcza dla osób, które nie doświadczają mocnej {https://gender.wikia.org/wiki/Dysphoria=dysforii płciowej}. - > Zaimki ≠ płeć. Płeć nie zmieni ci się nagle, jeśli czasem powiesz „zrobiłem”, gdy chciałuś powiedzieć „zrobiłum”. Nie przejmuj się. Eksperymentuj. Sprawdź, z czym czujesz się najlepiej. preferowane-zaimki: question: 'Czemu nie mówić „preferowane zaimki”?' answer: - > Bo to sugeruje, że czyjeś zaimki to tylko fanaberia. Jeśli ktoś tylko „preferuje” żeńskie zaimki, to nie obrazi się, jak będę mówić do niego formami męskimi, prawda? W końcu wygląda jak facet, a mi tak będzie łatwiej! - > Nie. To są nasze zaimki. Nie żadne „preferowane zaimki”. To nasze imiona, nie „preferowane imiona”. Jeśli zależy ci na twoich transpłciowych i niebinarnych znajomych i krewnych, zwracaj się do nich poprawnie. zaimki-plciowe: question: 'Czemu nie mówić „zaimki płciowe”?' answer: - > Bo zaimki ≠ płeć. Zaimki to tylko gramatyka. Osoby niebinarne mogą używać (i w sporej części używają) form binarnych, niektóre lesbijki ze względów kulturowych i historycznych używają form męskich, itp. - > Mów po prostu „zaimki”. To prościej i sensowniej. moja-flaga: question: 'Mojej flagi nie ma w edytorze wizytówki' answer: - > Aby uniknąć potencjalnych wandalizmów (flaga helikopterów szturmowych, MAPów, TERFów, itp.), zdecydowałośmy się nie umożliwiać wgrywania własnych obrazków na stronę. Oferujemy natomiast wybór spośród dość bogatej listy co popularniejszych flag – niestety siłą rzeczy musi być to wybór subiektywny. - > Możesz spróbować wybrać najbliższą pasującą flagę, z którą się identyfikujesz. No i zawsze w polu „opis” możesz wpisać, co tylko ci się podoba. a-moj-dziadek: question: 'Czy po to mój dziadek walczył na wojnie, by teraz ktoś mówił o sobie „ono”?' answer: - > Tak. - > Walczył o wolność. A jeśli myślisz, że wolność ta wcale nie obejmuje wolności Polaków do kształtowania swojego języka ojczystego zgodnie ze swoimi potrzebami, to zastanów się, czy samx walczyłxbyś po tej samej stronie, co dziadek. links: header: 'Materiały' headerLong: 'Dodatkowe materiały' recommended: 'Polecamy' media: 'Zaimki.pl w mediach' social: 'Social media' people: header: 'Znane osoby' headerLong: 'Zaimki znanych osób' headerLonger: 'Zaimki znanych osób – ściąga dla prasy' description: 'Polska prasa często idzie na łatwiznę i opisuje osoby używające they/them jako po prostu „on” lub „ona”, wymazując tym samym ich niebinarną tożsamość. Stworzyłośmy zatem małą ściągawkę, kto używa jakich zaimków.' intro: - > Wiele osób dziennikarskich, stojąc przed wyzwaniem stworzenia materiału o osobie z zagranicy, która w innym języku używa form neutralnych (jak np. angielskie they/them), poddaje się i idzie na łatwiznę – zwyczajnie używając normatywnych form męskich lub żeńskich. Niestety, wymazuje to niebinarną część tożsamości tej osoby i przyczynia się do utrwalania szkodliwego błędnego mniemania, jakoby osoby niebinarne były tylko „kobietami-light” czy „mężczyznami-light”. - > Śpieszymy zatem z pomocą! {/ona/ich=Przygotowałośmy} [globe-americas] {/english=anglojęzyczny przegląd polskich form neutralnych}, w którym tłumaczymy różne opcje osobom nieznającym polskiego. {/ona/ich=Rozesłałośmy} go do paru znanych osób z pytaniem, czy mają preferencje, jak chciałyby być opisywane przez polskie media i polskie fandomy. Liczymy, że lista będzie się z czasem wydłużała. - > Póki co, {/ona/ich=zebrałośmy} tu raptem parę znanych osób niebinarnych. Co więc robić, jeśli danej osoby tutaj nie ma? Przede wszystkim, nie idź na łatwiznę i nie opisuj jej zaimkami, które wydaje ci się, że „powinna” używać ze względu na „męskie” czy „żeńskie” ciało. Niektórzy używają zamiennie na przykład „they” i „she”, wtedy żeńskie zaimki w polszczyźnie są na miejscu. W przciwnym wypadku zajrzyj na naszą [home] {/=stronę główną}, gdzie opisujemy neutralne możliwości. Zapoznaj się z nimi i na tej podstawie dokonaj wyboru. Możesz też spróbować spytać bezpośrednio osobę zainteresowaną o jej preferencje – posiłkując się naszymi [globe-americas] {/english=anglojęzycznymi materiałami}. languages: pl: 'Polskie zaimki' en: 'Angielskie zaimki' english: header: 'English' headerLong: 'An overview in English' headerLonger: 'An overview of Polish nonbinary pronouns' description: 'If you don''t speak Polish, yet still are interested in how this language tries to cope with the omnipresent binaries, we''ve prepared a short overview of those ideas in English.' intro: - > Polish is a strongly gendered language: even saying something as simple as “I did” requires specifying which gender you are. - > It's problematic for nonbinary people, because we cannot simply switch one set of pronouns for another to express our identity. We need to come up with a system that also includes neutral forms for adjectives, conjugated forms of verbs and declined forms of pronouns. (also: nouns like “painter”, “politician”, “journalist” etc. are gendered as well, but that's [atom-alt] {/słownik=a story for another time}). - > This website is an effort to put together in a structured and accessible way the existing ideas for less gendered pronouns and other forms. We create it in Polish (see: [home] {/=Homepage}), but if you don't speak it, yet still are interested in how this language tries to cope with the omnipresent binaries, we've prepared a short overview of those ideas in English. contact: header: 'Kontakt' authors: '{/słownik#autor=Autorza} strony' support: header: 'Wsparcie' description: > Jeśli chcesz się zrzucić na serwer, domeny, wlepki itp., lub zwyczajnie postawić autorzom piwo, możesz skorzystać z poniższych linków: user: header: 'Konto' headerLong: 'Twoje konto' tokenExpired: 'Sesja wygasła. Odśwież stronę i spróbuj ponownie.' login: placeholder: 'Email (lub nazwa użytkownika, jeśli już posiadasz konto)' action: 'Zaloguj' emailSent: 'Na Twój adres wysłałośmy email z sześciocyfrowym kodem. Wpisz go poniżej. Kod jest jednorazowy i ważny przez 15 minut.' userNotFound: 'Użytkownik nie został znaleziony.' email: subject: 'Twój kod logowania to %code%' content: | Aby potwierdzić swój adres email, użyj kodu: %code%. Jeśli nie zamawiałxś tego kodu, po prostu zignoruj tę wiadomość. why: > Założenie konta pozwala na zarządzanie swoimi wizytówkami ({/@andrea=takimi jak ta}). code: action: 'Sprawdź' invalid: 'Kod nieprawidłowy.' account: changeUsername: header: 'Nazwa użytkownika' action: 'Zmień' invalid: 'Nazwa użytkownika musi mieć od 4 do 16 znaków i zawierać wyłącznie cyfry, litery, kropkę, myślnik i podłogę.' taken: 'Ta nazwa użytkownika jest zajęta.' changeEmail: header: 'Adres email' action: 'Zmień' invalid: 'Nieprawidłowy adres email.' taken: 'Ten adres jest zajęty.' admin: 'Adminię' logout: 'Wyloguj' avatar: header: 'Avatar' change: 'Zmień' deleteAccount: 'Usuń konto' deleteAccountConfirm: 'Czy na pewno chcesz usunąć swoje konto? Ta operacja jest nieodwracalna!' socialConnection: list: 'Połączenia z social media' connect: 'Połącz' refresh: 'Odśwież' disconnect: 'Rozłącz' disconnectConfirm: 'Czy na pewno chcesz usunąć to połączenie? (Zawsze możesz logować się przez maila %email%)' profile: description: 'Opis' names: 'Imiona' pronouns: 'Zaimki' pronounsInfo: 'Możesz tu wpisać zaimek (np. „onu”, „on/jego”) lub wkleić linka do niego (np. „https://zaimki.pl/ona/ich”).' pronounsNotFound: 'Nie możemy znaleźć tego zaimka!' words: 'Słowa' birthday: 'Wiek' birthdayInfo: 'Nie pokazujemy publicznie pełnej daty urodzenia, jedynie obliczony wiek.' flags: 'Flagi' flagsInfo: 'Przeciągnij swoje pride''owe flagi do poniższej ramki.' links: 'Linki' column: 'Kolumna' list: 'Twoje wizytówki' init: 'Stwórz wizytówkę' show: 'Pokaż' edit: 'Edytuj' delete: 'Usuń' deleteConfirm: 'Czy na pewno chcesz usunąć tę wizytówkę?' editor: header: 'Edytor wizytówki' save: 'Zapisz wizytówkę' opinion: yes: 'Tak' jokingly: 'Żartobliwie' meh: 'Spoko' no: 'Nie' share: 'Udostępnij' crud: approve: 'Zatwierdź' hide: 'Schowaj' remove: 'Usuń' removeConfirm: 'Czy na pewno usunąć ten wpis?' edit: 'Edytuj' add: 'Dodaj' filter: 'Filtruj' filterLong: 'Filtruj listę…' search: 'Szukaj…' author: 'Dodane przez' footer: source: 'Kod jest {https://gitlab.com/Avris/Zaimki=udostępniony} na licencji {https://mit.avris.it=MIT}.' links: 'Kontakt, social media, wsparcie' notFound: message: 'Strony nie znaleziono' back: 'Wróć na główną' confirm: header: 'Czy jesteś pewnx?' yes: 'Tak, na pewno' no: 'Nie, anuluj' terms: header: 'Regulamin' lastUpdate: 'Ostatnia aktualizacja' consent: 'Zakładając konto, akceptujesz' admin: header: 'Panel adminia' user: user: 'Użytkownicze' email: 'Email' roles: 'Rola' profiles: 'Profile' confirmRole: 'Czy na pewno chcesz zmienić rolę osoby @%username% na "%role%"?' table: empty: 'Pusto…' count: 'Liczba' sort: 'Przeciągnij by posortować' scrollUp: 'Przewiń na samą górę' more: 'Pokaż więcej' api: header: 'Publiczne API' example: 'Przykład' query: 'Query string parameters' quotation: start: '„' end: '”' localise: short: 'Dodawanie nowych wersji językowych' long: 'Chcesz dodać nową wersję językową? Informacje znajdziesz w' longLink: 'tej instrukcji.'