# Język neutralny płciowo w praktyce: studium przypadku 2021-10-16 | [@andrea](/@andrea) ![Screenshot strony głównej konkursu OurSong](/img-local/blog/oursong-400.png) Język neutralny płciowo to taki, w którym komunikaty nie wykluczają nikogo ze względu na płeć. Taki, w którym nie wychodzi się z założenia, że każda osoba słuchająca czy czytająca… jest mężczyzną. Taki, w którym unika się [androcentrycznych](https://pl.wikipedia.org/wiki/Androcentryzm) zwrotów jak „drogi studen**cie**” czy „zapomnia**łem** hasła”. Choć przedstawiamy na naszej stronie przegląd [pomysłów na unikanie języka nacechowanego płciowo](/unikanie) i pokazujemy jak używać [osobatywów](/osobatywy), [ikastywów](/iksatywy) czy [form ze znakiem zastępującym](/onx), to jednak teoria to jedno, a praktyka drugie. Często zmiana używanych form i zwrotów tak, by nie wykluczały, nie jest łatwym zadaniem. Stanęłom przed nim ostatnio; i uznałom, że podzielę się wrażeniami – a nuż się komuś przydadzą. Moi znajomi prowadzą od lat konkurs muzyczny [OurSong](https://oursong.eurovote.eu), a ja tworzę dla nich stronę techniczną. W tym tygodniu trwała jego jubileuszowa, czterysetna (!) edycja. Z tej okazji odświeżyłom ciut design strony i dodałom parę ficzerów – i przy okazji tej pracy zauważyłom, jak bardzo irytuje mnie [androcentryzm językowy](https://pl.wikipedia.org/wiki/Androcentryzm) w komunikatach, które samo tam parę lat temu umieściłom. Zanim jednak przejdę do treści właściwej, krótka historia. W 2017 roku niderlandzki przewoźnik kolejowy NS [dumnie ogłosił](https://www.volkskrant.nl/economie/dames-en-heren-wordt-bij-ns-voortaan-beste-reizigers~bf5345f9c), że zamiast binarnego „dames en heren” („panie i panowie”) komunikaty na dworcach będą zaczynać się od inkluzywnego „beste reizigers” („drodzy podróżni”, „drogie osoby podróżne”). Co zaowocowało… falą [enbyfobicznego](/terminologia#enbyfobia) hejtu ze strony osób krzyczących o psuciu języka i zgniliźnie ideologii gender. A, jak słusznie zauważyły lokalne osoby aktywistyczne, z którymi rozmawiałom, wystarczyło… zrobić to po cichu, bez chełpienia się własną zajebistością i inkluzywnością – wtedy zapewne niemal nikto by tej drobnej zmiany nie zauważyło. Sojusznictwo na pokaz, choć z jednej strony oczywiście pomogło, to z drugiej niestety dało opresorom kolejną wymówkę, by atakować. Zainspirowane tą historią, uznałom, że spróbuję właśnie tak do sprawy podejść w przypadku OurSonga (choć bardziej w ramach eksperymentu – bo raczej nie spodziewam się transfobii ani ze strony administracji, ani osób uczestniczących w konkursie). Chciałom wprowadzić zmiany istotne, ale względnie łagodne, mało rzucające się w oczy; nie ogłaszać niczego, tylko obserwować, czy ktokolwiek je zauważy i czy będzie na tyle poruszone, by jakkolwiek zareagować na nie na forum. Już pierwsze zdanie – krótki opis konkursu – okazało się być wyzwaniem: > OurSong – konkurs muzyczny, w którym **menadżerowie prowadzący** wybrane przez siebie kraje z całego świata co tydzień rywalizują o miano najlepszego utworu. Nie chcę pozbywać się słowa „menadżer”, które jest mocno utartym terminem w ramach konkursu – a zatem „osoby zarządzające” czy „osoby prowadzące” odpadają. Z drugiej strony „osoby menadżerskie” brzmią zbyt sztucznie dla ucha nieosłuchanego z [osobatywami](/osobatywy). Dlatego zdecydowałom się na formę binarną – nie jest idealnie, ale skoro zaczynamy łagodnie, to łagodnie. Nie można mieć wszystkiego od razu. Oczywiście, w ramach walki z [męską dominacją językową](https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99ska_dominacja_j%C4%99zykowa) umieściłom formy żeńskie jako pierwsze: > OurSong – konkurs muzyczny, w którym **menadżerki i menadżerowie prowadzące** wybrane przez siebie kraje z całego świata co tydzień rywalizują o miano najlepszego utworu. W innych miejscach osobatywy brzmią już sporo naturalniej: > Większość strony jest dostępna tylko dla **uczestników** konkursu. Dołącz do nas już dziś! > Większość strony jest dostępna tylko dla **osób uczestniczących** w konkursie. Dołącz do nas już dziś! … > By wyeliminować oszustwa, prosimy, by **każdy nowy członek dołączył** do grupy konkursowej na FB w celu weryfikacji konta. Po zatwierdzeniu konta na OurSongu, **będziesz mógł** opuścić tę grupę. > By wyeliminować oszustwa, prosimy, by **każda nowa osoba dołączyła** do grupy konkursowej na FB w celu weryfikacji konta. Po zatwierdzeniu konta na OurSongu, **można** opuścić tę grupę. W ostatnim zdaniu da się zupełnie uniknąć form nacechowanych płciowo dzięki bezosobowej formie „można będzie” albo po prostu „można”. W zdaniach, gdzie używane było słowo „administrator”, podmieniłom je na „admin” (które choć gramatycznie męskie, można wciąż można by uznać za inkluzywne, za skrót zarówno od „administrator”, jak i „administratorka” i „[administratorze](/neutratywy#administratorze)”) albo na zbiorowe: „administracja”. > **Administrator** musi aktywować Twoje konto, zanim **będziesz mógł** używać platformy. > **Admin** musi aktywować Twoje konto, zanim **będziesz mogłx** używać platformy. … > **Administrator zatwierdził** Twoje konto. Zapraszamy do zabawy! > **Administracja zatwierdziła** Twoje konto. Zapraszamy do zabawy! … > Wewnętrzny błąd serwera. **Administrator został powiadomiony** o błędzie. > Wewnętrzny błąd serwera. **Administracja została powiadomiona** o błędzie. (akurat w przypadku tego zdania: jedyną powiadamianą osobą jestem ja, więc w sumie mogłom napisać „administratorze zostało powiadomione”) Słowa odnoszące się do osób biorących udział w konkursie („uczestnik”, „zwycięzca”, „manadżer”, „zawodnik”) można było w bardzo wielu wypadkach zamienić na zupełnie inne – korzystając z tego, że odnoszą się zarówno do osoby, która dany utwór zgłosiła do konkursu, jak i… do samego utworu. Słowa „utwór” czy „zgłoszenie” mają rodzaj gramatyczny, ale w przeciwieństwie do ludzi nie mają płci, więc zwyczajnie nie musimy się przejmować inkluzywnością, jeśli to one staną się centrum zdania. > Wybierz **zwycięzcę** preselekcji i wyślij go do edycji > Wybierz **zwycięski utwór** preselekcji i wyślij go do edycji … > **Każdemu uczestnikowi** przyporządkuj numer półfinału (1, 2, ...) lub zostaw pole puste, aby **uczestnik przeszedł** od razu do finału. > **Każdemu utworowi** przyporządkuj numer półfinału (1, 2, ...) lub zostaw pole puste, aby **zgłoszenie przeszło** od razu do finału. … > **Zawodnik** > **Utwór** … > **Zakwalifikowani** (losowa kolejność) > **Utwory zakwalifikowane** (losowa kolejność) Natomiast niezależnie od tematyki każda strona internetowa powinna w wielu kontekstach móc zastąpić słowo „użytkownik” rzeczownikiem „konto”: > **Nowy użytkownik!** > **Nowe konto!** … > **Użytkownik zatwierdzony** > **Zatwierdzenie konta** Oczywiście, nie obyło się bez [form z iksami](/onx) (np. etykietka „Aktywny” przy koncie osoby uczestniczącej zmieniona na „Aktywnx”) ale przy odrobinie inwencji nawet je dało się czasem obejść, na przykład: > Historia krajów, którymi **zarządzałeś** > Historia zarządzanych przez Ciebie krajów Niektóre formy nacechowane płciowo dało się zastąpić przymiotnikiem, na przykład: > Ranking **menadżerów** > Ranking **menadżerski** Rankingi są dwa, więc dla spójności musiałom zmienić również „ranking krajów” na „ranking krajowy”, choć oczywiście poprzednia wersja wykluczająca nie była. ## Wyniki eksperymentu Po wysłaniu nowej wersji na serwer odczekałom tydzień (pełną edycję, a zatem każda osoba aktywnie biorąca udział powinna w tym czasie zobaczyć większość aplikacji w nowej odsłonie). Nasłuchiwałom jakichkolwiek komentarzy na temat nowego brzmienia niektórych komunikatów na stronie. Pojawiły się głosy zadowolone z odświeżonego designu. Nowe ficzery zostały zauważone, choć jeszcze nie użyte. Ale zmiany w języku? Przeszły zupełnie bez echa 😉 ## Wnioski Wiele form, które [Rada Języka Neutralnego](/kolektyw-rjn) proponuje na naszej stronie, spotyka się z ([niesłuszną](/pytania#autorytet)) krytyką, że za bardzo odstają od polszczyzny opisywanej w słownikach i gramatykach. Ale mam nadzieję, że powyższe przykłady z żywego języka pokazały, że da się tak konstruować neutralne płciowo komunikaty tak, by nawet przesadnie nie zwrócić niczyjej uwagi na zmianę stylu i nie wykraczać poza ramy normatywności 😉