# Rada Języka Neutralnego? Skąd taka nazwa?

<small>2021-08-15 | [@andrea](/@andrea)</small>

![Logo RJN](/img/logo-full.png)

Nie jest tajemnicą ani zagadką, że nazwa [naszego kolektywu](/kolektyw-rjn) nawiązuje do
[Rady Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk](https://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_J%C4%99zyka_Polskiego).
Warto jednak wyjaśnić, co nami przy tym wyborze kierowało.

Bo to nie jest tak, że chcemy RJP wyśmiać; wręcz przeciwnie!
Choć możemy się spierać na temat konieczności ustawowego narzucania ciała tego typu,
to jednak Radę Języka Polskiego i jej osoby członkowskie bardzo szanujemy –
i to nie tylko ze względu na jej niewątpliwie ogromną wiedzę ekspercką z zakresu języka,
ale nawet i przez to, jak często swoim autorytetem potwierdza nasze wysiłki w kształtowaniu polszczyzny.
RJP wydała (już w 2003 roku!) pozytywną [opinię o formach „byłom”, „byłoś”](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208);
prof. Kłosińska [poinformowała w GW](https://wyborcza.pl/7,75410,26361697,prof-klosinska-dzban-to-slowo-nacechowane-pejoratywnie.html),
że RJP pozytywnie opiniuje wnioski do USC o zmianę imienia na neutralne płciowo;
a prof. Bralczyk [proponuje osobom niebinarnym używanie neutrum](https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a).

Nie idziemy na wojnę z RJP, nie chcemy się pod nią podszywać,
ani nie aspirujemy do posiadania autorytetu choćby zbliżonego do tego, którym Rada się cieszy.

Wybrałośmy nazwę „Rada Języka Neutralnego”, **by wyśmiać powszechną w Polsce wiarę w odgórne sterowanie językiem**.

Duży autorytet RJP i jej osób członkowskich oraz fakt, że została powołana na mocy ustawy,
sprawiają, że jest ona często traktowana jako organ narzucający zasady i kontrolujący polszczyznę.
Pierwszy z brzegu przykład:

> [@KamilKaliszuk na Twitterze](https://twitter.com/KamilKaliszuk/status/1424424943903809539):  
> „Słowa i wszelkie zmiany zatwierdza Rada Języka Polskiego.”

Tymczasem, jeśli tylko zajrzymy do [_Ustawy o języku polskim_](http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19990900999)
czy [spytamy przewodniczącą RJP](https://youtu.be/LPfoDrgpYQo?t=423),
dowiemy się, że Rada Języka Polskiego pełni funkcje opiniodawczo-doradcze – niczego nie nakazuje ani nie zakazuje.

> Rozdział 3  
> Rada Języka Polskiego i jej kompetencje  
> Art. 12. 1. Instytucją opiniodawczo-doradczą w sprawach używania języka
> polskiego jest Rada Języka Polskiego, zwana dalej „Radą”, działająca jako komitet
> problemowy w rozumieniu art. 34 ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r. o Polskiej
> Akademii Nauk (Dz. U. poz. 469, z późn. zm.2)

Język nie jest kształtowany odgórnie.
To, że twoja polonistka jak mantrę powtarzała ci
„nie zaczyna się zdania od »a więc«”,
czy „mówi się »_tę_ książkę«, a nie »_tą_ książkę«”,
oznacza wyłącznie, że odejmie ci za to punkty na klasówce czy maturze,
a nie, że _nie masz prawa_ złożyć literek w taki, a nie inny sposób.
Świadczy wyłącznie o silnie [preskryptywistycznym](https://pl.wikipedia.org/wiki/Preskryptywizm_(j%C4%99zykoznawstwo))
podejściu do języka w polskim systemie oświaty,
a nie o tym, że parę osób w Pałacu Staszica ma władzę nad twoim językiem, długopisem czy klawiaturą.

Język jest kształtowany przez… osoby używające języka. Czyli także ciebie i mnie!
Nowe słowa, zwroty, formy gramatyczne i zmiany fonetyczne nieustannie pojawiają się w użyciu:
jako neologizmy w literaturze, jako zapożyczenia z innych języków, jako elementy slangów i gwar…
Roznoszą się, zyskują na popularności, są przez językoznawców [dostrzegane](https://www.nowewyrazy.pl/haslo/dukaizm.html), badane i opisywane.
Ewolucja języka trwa tak długo, jak język żyje.
Polszczyzna ewoluowała na długo przed powstaniem RJP czy jakiegokolwiek innego ciała eksperckiego;
i będzie ewoluowała bez pytania RJP o zgodę.

Jaka jest więc w tym wszystkim rola naszego kolektywu?
Obserwujemy pojawiające się w społeczności osób niebinarnych zmiany językowe i pomysły na formy,
którymi mogłyby się posługiwać. Katalogujemy je, opisujemy, wyszukujemy przykłady użycia,
budujemy słownik form potencjalnych,
promujemy język niebinarny i neutralny płciowo w mediach oraz na naszych społecznościówkach,
edukujemy społeczeństwo o niebinarności i żądamy szacunku do tożsamości i zaimków drugiego człowieka.
Z jednej strony nie czujemy się [eksperciami](/slowniki/neutratywy#ekspercie) w kwestii języka neutralnego i niebinarnego,
ale z drugiej – kto miałoby nimi być, jeśli nie my?

Robimy to wszystko oddolnie.

I to działa!
Spójrzmy chociażby na wykres liczby wpisów w [Korpusie Niebinarnej Polszczyzny](/korpus) według roku publikacji tekstu kultury.
Nie są to wprawdzie pełne dane (nie damy rady znaleźć i spisać wszystkiego), ani zbyt duża próbka (obecnie 247 tekstów),
ale dają pojęcie, jak bardzo urosła w społeczeństwie świadomość niebinarności oraz popularność języka niebinarnego.
Pojedyncze wpisy pojawiają się już od 1795 roku, natomiast w ostatnich latach liczba tekstów drastycznie szybuje w górę,
do niemal stu rocznie w 2021!

![Wykres opisany powyżej](/img-local/korpus-wykres.png)

Osoby niebinarne mają potrzebę dostosować swój język do swojej tożsamości.
A społeczeństwo zaskakująco szybko zdaje się tę potrzebę zaczynać dostrzegać i respektować.
Rada Języka Neutralnego natomiast stara się wykorzystywać internet, by cały ten proces usprawnić.

Oddolnie.

I nasza nazwa ma zwracać uwagę właśnie na to: że oddolnie też się da, a nawet powinno;
że język należy do nas wszystkich; że każde z nas może być „Radą Języka”.