48 lines
4.0 KiB
Markdown
48 lines
4.0 KiB
Markdown
# Jak zwracać się do grup osób?
|
||
|
||
<small>2021-10-28 | [@andrea](/@andrea)</small>
|
||
|
||
|
||
|
||
[Androcentryzm](https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99ska_dominacja_j%C4%99zykowa) w polszczyźnie przejawia się na wiele sposobów.
|
||
Jednym z nich jest to, jak zwracamy się do grup osób w zależności od ich płci.
|
||
Normatywnie mamy do wyboru [formy męskoosobowe](/oni/ich) (oni/ich, zrobiliście) oraz [formy niemęskoosobowe](/one/ich) (one/ich, zrobiłyście).
|
||
Zasady ich użycia są niestety dość… osobliwe.
|
||
Na przykład gdy mówimy do sali pełnej kilkuset kobiet, używamy tych drugich – ale wystarczy, że pojawi się na sali choć jeden mężczyzna,
|
||
i już musimy się przestawić na formy męskoosobowe, jeśli chcemy zachować pełną poprawność gramatyczną.
|
||
W polszczyźnie to facet jest najważniejszy. To do niego zwracają się książki i reklamy („drogi czytelniku”, „czy spróbowałeś już nowej XYZ?”).
|
||
To jego rodzaj gramatyczny opisuje pary osób (np. „dziadkowie” oznaczające dziadka i babcię).
|
||
A jego gramatyczna męskość „zaraża” każdą grupę, w której się znajdzie.
|
||
|
||
Aby temu przeciwdziałać, wiele grup anarchistycznych i queerowych przewrotnie używa rodzaju niemęskoosobowego
|
||
(nazywanego też wtedy [rodzajem żeńskoosobowym](/blog/rodzaj-żeńskoosobowy)) jako domyślnego.
|
||
Widziana przez nas ulotka o opowiadająca o tym „co robią anarchistki we Wrocławiu?” nie sugeruje bynajmniej,
|
||
że tylko kobiety cokolwiek tam robią.
|
||
Chodzi o odwrócenie systemu – skoro męskie formy są na tyle „dobre”, by obejmować wszystkich, to czemu nie żeńskie?
|
||
|
||
Nasz kolektyw, nie bojąc się nienormatywności językowej, idzie o krok dalej.
|
||
Stworzyłośmy formy, których w słownikach i gramatykach (jeszcze) próżno szukać,
|
||
ale które w zamierzeniu mają zupełnie nie wskazywać na płeć.
|
||
Są to [formy mnogie rodzaju neutralnego](/ona/ich): tam, gdzie w liczbie pojedynczej mówi się „-łom”, tam w mnogiej mówimy „-łośmy” (np. „zrobiłośmy”).
|
||
W przypadkach, gdy nie jest to takie proste, używamy form identycznych z rodzajem żeńskoosobowym (np. „zrobiły”).
|
||
Brakujące zaimki stworzyłośmy inspirując się zaimkami w języku chorwackim oraz poprzez analogię do nijakich słów w polszczyźnie.
|
||
(jak „to okno” → „te okna”, tak „to ono” → „te ona”).
|
||
|
||
Te formy nie wskazują na płeć. Możesz ich użyć, zwracając się do grupy mężczyzn, grupy kobiet, grupy osób niebiarnych, grup mieszanych.
|
||
Często zarzuca nam się, że [„komplikujemy polszczyznę”](/pytania#komplikowanie) – cóż, w tym wypadku osoby uwielbiające uproszczenia powinny się ucieszyć.
|
||
Nie trzeba już się zastanawiać, jakieś płci są osoby w grupach, do których się zwracamy i o których mówimy –
|
||
wystarczy użyć nowych, neutralnych, ale intuicyjnych i spójnych z systemem językowym form „łosiowych”.
|
||
|
||
Nie są to jednak jedyne istniejące propozycje rozwiązania problemu męskiej dominacji językowej w tym obszarze.
|
||
Jacek Dukaj, który dla swojej powieści SF stworzył [formy rodzaju postpłciowego](/onu) (np. „onu zrobiłu”),
|
||
używał ich również w liczbie mnogiej, np.
|
||
„Im dalej _wędrowałuśmy_, tym bardziej zmieniało się wszystko wokół. Świat przemieniał się w sen o snach nietrwały.
|
||
Czas jakiś _żyłum_ w gaju owocowym, gdzie _zbierałuśmy_ jabruszki i oliwnice, też wyłącznie nimi się żywiąc”.
|
||
Jego koncept rozwinęłośmy, tworząc brakujące zaimki inspirując się językiem czeskim, zob. [ony/ich](/ony).
|
||
|
||
Można również połączyć „oni” oraz „one” w [neozaimek „onie”](/onie).
|
||
|
||
Opcji jest wiele. W naszym [Manifeście](/manifest) sugerujemy używanie form „łosiowych” („zrobiłośmy”),
|
||
i same też ich używamy, gdy wypowiadamy się jako kolektyw. Ale nie znaczy to oczywiście, że pozostałe są jakkolwiek gorsze.
|
||
W którąkolwiek stronę nasz język się nie zmieni – próbujmy przynajmniej, by nie zakładał, że wszyscy ludzie to mężczyźni.
|