334 lines
18 KiB
Markdown
334 lines
18 KiB
Markdown
# Niebinarny Spis Powszechny 2021 – wnioski
|
||
|
||
<small>22.03.2021 | [@andrea](/@andrea)</small>
|
||
|
||
W lutym przeprowadziłośmy pierwszy Niebinarny Spis Powszechny mający na celu zbadanie,
|
||
jakim językiem opisują się osoby niebinarne.
|
||
Zebrałośmy aż **2211 odpowiedzi**!
|
||
(po odsianiu osób, które wypełniły ankietę, ale nie doczytały, że to nie do nich jest ona skierowana).
|
||
Poniżej przedstawiamy podsumowanie zebranych danych.
|
||
|
||
## Demografia
|
||
|
||
Wśród osób respondenckich przeważają osoby młode:
|
||
średnia wieku wynosi 21 lat (przy odchyleniu standardowym 6,5),
|
||
a mediana to 20 lat;
|
||
ponad 92% osób jest przed trzydziestką, a 71% to osoby pełnoletnie.
|
||
|
||
|
||
|
||
Nie wiemy wprost, czy nasza próbka osób respondenckich
|
||
jest reprezentatywna dla ogółu populacji polskojęzycznych osób niebinarnych (w końcu nie każda zna zaimki.pl),
|
||
ale rozkład wieku pokrywający się z [wynikami anglojęzycznego Gender Censusu](https://gendercensus.com/results/2020-enby-and-age/)
|
||
zdaje się potwierdzać, że rzeczywiście to osoby młode najczęściej identyfikują się jako niebinarne.
|
||
|
||
Zdecydowana większość osób respondenckich (93%) mieszka w Polsce.
|
||
|
||
## Rodzaj gramatyczny używany w mowie
|
||
|
||
<div class="alert alert-info small">
|
||
<span class="fal fa-info-circle"></span>
|
||
We wszystkich poniższych pytaniach możliwe było zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi – dlatego wartości sumują się do <span class="text-nowrap">ponad stu procent</span>.
|
||
</div>
|
||
|
||
Wiemy doskonale, że używanie niebinarnych form wciąż jest trudne i mało popularne
|
||
– zarówno ze względu na stygmatyzację „niepoprawnego” języka, szeroko pojętą transfobię i enbyfobię,
|
||
jak również samą w sobie trudność w przestawieniu się na używanie (choćby w stosunku do samej siebie) neologicznych form.
|
||
Dlatego najzupełniej nas nie dziwi, że najczęściej używanymi formami są formy binarne: 66,4% dla rodzaju żeńskiego i 59,8% dla męskiego.
|
||
|
||
53,6% osób używa _wyłącznie_ form binarnych. Raptem 8,4% – wyłącznie form niebinarnych.
|
||
38,9% osób używa zamienne form męskich i żeńskich.
|
||
|
||
Wśród form niebinarnych przoduje rodzaj neutralny: (25,5%), za nim męskoosobowa liczba mnoga (13,5%), później rodzaj postpłciowy (8,2%).
|
||
Pozostałe formy mnogie osiągnęły: w rodzaju niemęskoosobowym – 5,5%, w neutralnym – 2,7%, a w postpłciowym – 1,2%.
|
||
|
||
|
||
|
||
## Zaimki używane w mowie i piśmie
|
||
|
||
<div class="alert alert-info small">
|
||
<span class="fal fa-info-circle"></span>
|
||
Przez „zaimki” rozumiemy tutaj <a href="/pytania#zaimki" target="_blank">skrót myślowy</a> obejmujący również korespondujące z nimi inne formy gramatyczne.
|
||
</div>
|
||
|
||
Ze względu na mnogość opcji, zgrupowałośmy ze sobą podobne zaimki, by lepiej widzieć trendy.
|
||
|
||
67,3% osób respondenckich używa binarnych zaimków,
|
||
29,7% – zaimków narzucających rodzaj neutralny,
|
||
9,5% – zaimków postpłciowych,
|
||
32,7% – mnogich,
|
||
a 45,7% – zaimków używających znaków zastępujących (placeholderów).
|
||
|
||
Wyniki są zatem bardzo zbliżone do tych z poprzedniego pytania – z tą różnicą, że pytając również o pismo
|
||
(czyli włączając niewymawialne formy jak „onx” czy „on_”) widzimy jak bardzo popularne są formy placeholderowe
|
||
– są używane przez niemal połowę osób respondenckich!
|
||
|
||
|
||
|
||
Poniżej przedstawiamy również dane rozbite na poszczególne zaimki.
|
||
Widać z nich na przykład, że formy „podstawowe” („ono/jego”, „onu/jenu” i „oni/ich”)
|
||
są w swoich grupach zdecydowanie popularniejsze od alternatyw.
|
||
W liczbie mnogiej formy męskoosobowe są ponad trzy razy popularniejsze od niemęskoosobowych.
|
||
Wśród form placeholderowych najpopularniejsze są kolejno: iksy, ukośniki oraz gwiazdki.
|
||
|
||
|
||
|
||
| Zaimki | Osób używających |
|
||
| ------ | ---------------- |
|
||
| [on/jego](/on/jego) | 49,2% |
|
||
| [ona/jej](/ona/jej) | 44,2% |
|
||
| [ono/jego](/ono/jego) | 16,8% |
|
||
| [ono/jej](/ono/jej) | 10,1% |
|
||
| [ono/jejgo](/ono/jejgo) | 5,3% |
|
||
| [ono/jeno](/ono/jeno) | 6,8% |
|
||
| [ono/jenu](/ono/jenu) | 3,9% |
|
||
| [vono/vego](/vono/vego) | 2,7% |
|
||
| [ono/eno](/ono/eno) | 2,9% |
|
||
| [onu/jenu](/onu/jenu) | 7,5% |
|
||
| [onu/jejo](/onu/jejo) | 2,7% |
|
||
| [ne/nego](/ne/nego) | 2,2% |
|
||
| [oni/ich](/oni/ich) | 23,1% |
|
||
| [one/ich](/one/ich) | 6,9% |
|
||
| [oni/e/ich](/oni/e/ich) | 5,1% |
|
||
| [ona/ich](/ona/ich) | 8,0% |
|
||
| [ony/ich](/ony/ich) | 2,5% |
|
||
| [onie/ich](/onie/ich) | 1,9% |
|
||
| [onæ/jæ](/onæ/jæ) | 5,9% |
|
||
| [on/a/jego/jej](/on/a/jego/jej) | 18,0% |
|
||
| [onx/jex](/onx/jex) | 22,4% |
|
||
| [on_/je_](/on_/je_) | 7,8% |
|
||
| [on\*/je\*](/on*/je*) | 15,4% |
|
||
| [onø/jenø](/onø/jenø) | 2,8% |
|
||
| [ony/jegy](/ony/jegy) | 1,9% |
|
||
| [n'/je'](/n'/je') | 3,1% |
|
||
|
||
<details class="border mb-3">
|
||
<summary class="bg-light p-3">
|
||
Dopiski
|
||
</summary>
|
||
<div class="p-3 border-top">
|
||
<p class="h5">Neozaimki</p>
|
||
<ul>
|
||
<li>wona/wej ("wona jest fajna", "lubię wej zwierzątko")</li>
|
||
<li>ona/wej</li>
|
||
<li>wona/jiji</li>
|
||
<li>onu jest fajna, lubię jej zwierzątko</li>
|
||
<li>Ne/nego ("ne jest fajne", "lubię nego zwierzątko")</li>
|
||
<li>nya/nyan ("nya jest fajnya", "lubię nyan zwierzątko")</li>
|
||
<li>Nya/nyich ("nya są fajni" "lubię nyich zwierzątko")</li>
|
||
<li>onu/jegu ("onu jest fajnu", "lubię jegu zwierzątko") (2)</li>
|
||
<li>nor/mal ("nor jest fajno","lubię mal zwierzątko ")</li>
|
||
<li>en/ego ("en jest fajne", "lubię ego zwierzątko")</li>
|
||
<li>vi/vej ("vi jest fajne", "lubie vej zwierzątko")</li>
|
||
<li>om/o</li>
|
||
<li>veno</li>
|
||
<li>xe/xego</li>
|
||
<li>miau/mrr</li>
|
||
<li>miau/miaugo (miau jest fajne, lubię miaugo zwierzątko)</li>
|
||
<li>Szczeniak jest fajny/ lubię szczeniaka zwierzątko</li>
|
||
<li>void/void</li>
|
||
<li>Onaj/onejch</li>
|
||
<li>To/tego</li>
|
||
<li>ona/jego (5)</li>
|
||
<li>on/jej (2)</li>
|
||
<li>on/ich (3)</li>
|
||
<li>ona/ich</li>
|
||
<li>one/ich (one jest fajne, lubię ich zwierzątko)</li>
|
||
</ul>
|
||
<p class="h5">Znaki zastępujące</p>
|
||
<ul>
|
||
<li>on_/je_ (2)</li>
|
||
<li>x/jexx ("x jest fajnx, lubię jexx zwierzątko")</li>
|
||
<li>onx/jejgo</li>
|
||
<li>onx/ich (2)</li>
|
||
<li>onx/jex (3)</li>
|
||
<li>onx/jexx(1)</li>
|
||
<li>onx są fajnx lubię x zwierzątko</li>
|
||
<li>zonx/jexx</li>
|
||
<li>Onæ/jæ</li>
|
||
<li>on@/jej</li>
|
||
<li>Onå/onåy</li>
|
||
<li>onä/onäy</li>
|
||
<li>ono/jen</li>
|
||
<li>ono/ich (ono jest fajne, lubię ich zwierzątko) (12)</li>
|
||
<li>ono/ich "ono jest fajno, lubię ich zwierzątko"</li>
|
||
<li>ono/onego (2)</li>
|
||
<li>ono jest fajn</li>
|
||
</ul>
|
||
</div>
|
||
</details>
|
||
|
||
## Formy rzeczownikowe
|
||
|
||
Neutralne płciowo zaimki (oraz podążąjące za nimi czasowniki i przymiotniki) to jedno,
|
||
ale tworzenie neutralnych płciowo [rzeczowników](/slowniki) to jeszcze bardziej skomplikowane przedsięwzięcie.
|
||
|
||
Widać to choćby po tym, że choć co trzecia osoba respondencka używa rodzaju neutralnego,
|
||
to jedynie 12,1% używa wobec siebie [neutratywów](/slowniki/neutratywy).
|
||
[Dukatywy](/slowniki/dukatywy) są używane przez 10,4% osób
|
||
(o dziwo ciut więcej niż osób używających rodzaju postpłciowego – może ze względu na łatwość tworzenia dukatywów?).
|
||
Rzeczowników nacechowanych męsko trzyma się aż 68,5%, ale feminatywy nie są zbyt daleko w tyle – z 49,2%.
|
||
|
||
Ciekawa jest popularność osobatywów
|
||
– zapewne ze względu na normatywność tych form, a co za tym idzie mniejsze ryzyko wystawienia się na wyśmianie
|
||
– aż 66,5% określa się za ich pomocą.
|
||
|
||
|
||
|
||
## Formy grzecznościowe
|
||
|
||
Zdecydowana większość osób respondenckich (68,5%) lubi, gdy się do nich zwraca „per Ty” nawet w oficjalnych sytuacjach
|
||
– co nie dziwi, zważywszy na średnią wieku.
|
||
Co trzecia lubi „per Wy” (30,6%).
|
||
|
||
Normatywne formy grzecznościowe idą niemalże łeb w łeb: „pan” używa 32,1%, „pani” – 30,4%, a „państwo” – 32,5%.
|
||
|
||
Neologiczne formy są mniej popularne: neutratywowego „pań” używa 8,0% osób respondenckich, a dukatywowego „panu” 9,7%.
|
||
|
||
|
||
|
||
## Zaimki w języku angielskim
|
||
|
||
Nie jest zaskoczeniem, że osoby niebinarne znające angielski w zdecydowanej większości (79,5%)
|
||
decydują się używać w nim normatywnych nienacechowanych płciowo zaimków „they/them”
|
||
(38,7% w wersji z „themselves”, a 60,8% w wersji z „themself”).
|
||
|
||
Binarne zaimki są używane rzadziej niż po polsku: „he/him” to 38,8%, a „she/her” – 35,2%.
|
||
|
||
Pozostałe normatywne niebinarne zaimki są mniej popularne: „it/its” używa 7,7%, a „one/one's” – 3,8%.
|
||
|
||
Neozaimków używa 15,2% pytanych. Najpopularniejsze to: xe/xem (7,5%), fae/faer (2,8%), ze/zir (2,5%) i ey/em (2,1%).
|
||
|
||
Wyniki te względnie pokrywają się z anglojęzycznym [Gender Census](https://gendercensus.com/results/2020-worldwide/).
|
||
|
||
|
||
|
||
| Zaimki | Osób używających |
|
||
| ------ | ---------------- |
|
||
| [he/him](https://en.pronouns.page/he/him) | 38,8% |
|
||
| [she/her](https://en.pronouns.page/she/her) | 35,2% |
|
||
| [they/them/themselves](https://en.pronouns.page/they/them) | 38,7% |
|
||
| [they/them/themself](https://en.pronouns.page/they/them/themself) | 60,8% |
|
||
| [it/its](https://en.pronouns.page/it/its) | 7,7% |
|
||
| [one/one's](https://en.pronouns.page/one/one's) | 3,8% |
|
||
| [ae/aer](https://en.pronouns.page/ae/aer) | 1,9% |
|
||
| [co/cos](https://en.pronouns.page/co/cos) | 0,8% |
|
||
| [e/em/eir](https://en.pronouns.page/e/em/eir) | 1,4% |
|
||
| [e/em/es](https://en.pronouns.page/e/em/es) | 0,9% |
|
||
| [ey/em](https://en.pronouns.page/ey/em) | 2,1% |
|
||
| [fae/faer](https://en.pronouns.page/fae/faer) | 2,8% |
|
||
| [hu/hum](https://en.pronouns.page/hu/hum) | 1,4% |
|
||
| [ne/nem](https://en.pronouns.page/ne/nem) | 1,0% |
|
||
| [ne/nir](https://en.pronouns.page/ne/nir) | 1,0% |
|
||
| [per/per](https://en.pronouns.page/per/per) | 1,1% |
|
||
| [s/he/hir](https://en.pronouns.page/s/he/hir) | 1,9% |
|
||
| [thon/thons](https://en.pronouns.page/thon/thons) | 1,3% |
|
||
| [ve/ver](https://en.pronouns.page/ve/ver) | 1,3% |
|
||
| [vi/vir](https://en.pronouns.page/vi/vir) | 1,7% |
|
||
| [xe/xem](https://en.pronouns.page/xe/xem) | 7,5% |
|
||
| [ze/hir](https://en.pronouns.page/ze/hir) | 1,2% |
|
||
| [ze/zir](https://en.pronouns.page/ze/zir) | 2,5% |
|
||
| [zhe/zher](https://en.pronouns.page/zhe/zher) | 1,3% |
|
||
|
||
## Etykietki opisujące płeć
|
||
|
||
W ankiecie dałośmy do wyboru bardzo wiele etykietek (plus możliwość wpisania własnej)
|
||
– a to dlatego, że chciałośmy zbadać wiele rzeczy na raz.
|
||
|
||
Po pierwsze: czy i w jakim stopniu wersje angielskie są popularniejsze od polskich.
|
||
Otóż są bardzo: „nonbinary” to 68,0%, podczas gdy „niebinarn_” – 57,1%.
|
||
Angielskie „enby” z 43,6% jest sześciokrotnie popularniejsze od polskiego „niebinia” z 7,0%.
|
||
„Agender” z 20,9% kontra „apłciow_” z 10,5% i „agenderow_” z 7,7%.
|
||
„Queer” (40,4%) vs. „Kłir” (8,7%).
|
||
Trend jest widoczny od lewej do prawej.
|
||
|
||
Ale jeśli już używamy polskich określeń, to wolimy tłumaczyć je konsekwentnie.
|
||
„Demipłciowość” wygrywa z „demigenderowością” (5,7% vs. 3,0%),
|
||
„płynnopłciowość” z „płynnogenderowością” (8,5% vs. 5,1%),
|
||
„neutralnopłciowość” z „neutralnogenderowością” (9,1% vs. 3,6%), itp.
|
||
|
||
Wsród popularniejszych etykietek znajdują się: „genderqueer” (23,6%), „genderfluid” (21,6%), „agender” (20,9%) i „gender questioning” (15,2%).
|
||
|
||
31,8% osób respondenckich identyfikuje się jako osoby transpłciowe (= którąkolwiek z etykietek zawierających słowo „trans”).
|
||
|
||
18,0% osób definiuje się (między innymi) za pomocą „binarnych” etykietek („kobieta”, „kobiec_”, „mężczyzna”, „męsk_”).
|
||
|
||
|
||
|
||
| Angielska etykietka | % | Polska etykietka | % | Polska etykietka | % |
|
||
| ------------------- | ----- | ----------------------- | ----- | ------------------- | ---- |
|
||
| nonbinary | 68,0% | niebinarn\_ | 57,1% | | |
|
||
| enby | 43,6% | niebinie | 7,0% | | |
|
||
| agender | 20,9% | apłciow\_ | 10,5% | agenderow\_ | 7,7% |
|
||
| bigender | 4,6% | bigenderow\_ | 1,9% | | |
|
||
| queer | 40,4% | kłir | 8,7% | | |
|
||
| androgyne | 11,0% | androgyniczn\_ | 10,0% | | |
|
||
| aporagender | 0,9% | aporapłciow\_ | 0,8% | aporagenderow\_ | 0,5% |
|
||
| autygender | 2,0% | autypłciow\_ | 1,4% | autygenderow\_ | 1,2% |
|
||
| demigender | 6,8% | demipłciow\_ | 5,7% | demigenderow\_ | 3,0% |
|
||
| demigirl | 9,6% | demidziewczę | 5,0% | | |
|
||
| demiboy | 6,4% | demichłopię | 2,8% | | |
|
||
| maverique | 0,9% | maweryczn\_ | 0,9% | | |
|
||
| xenogender | 2,5% | ksenopłciow\_ | 1,4% | ksenogenderow\_ | 1,3% |
|
||
| neutrois | 2,8% | neutralnopłciow\_ | 9,1% | neutralnogenderow\_ | 3,6% |
|
||
| genderqueer | 23,6% | nienormatywn\_ płciowo | 18,6% | | |
|
||
| pangender | 2,2% | panpłciow\_ | 1,5% | pangenderow\_ | 0,9% |
|
||
| genderfluid | 21,6% | płynnopłciow\_ | 8,5% | płynnogenderow\_ | 5,1% |
|
||
| genderflux | 5,4% | zmiennopłciow\_ | 5,7% | zmiennogenderow\_ | 3,1% |
|
||
| gender questioning | 15,2% | rozważając\_ swoją płeć | 15,7% | | |
|
||
| transfeminine | 2,0% | transkobiec\_ | 0,9% | trans kobieta | 1,0% |
|
||
| transmasculine | 6,3% | transmęsk\_ | 7,1% | trans mężczyzna | 4,4% |
|
||
| transgender | 16,4% | transpłciow\_ | 14,4% | transgenderow\_ | 4,5% |
|
||
| trans | 22,3% | | | | |
|
||
| transneutral | 3,3% | transneutraln\_ | 3,0% | | |
|
||
| trigender | 0,5% | tripłciow\_ | 0,7% | trigenderow\_ | 0,4% |
|
||
| | | kobiec\_ | 5,2% | kobieta | 9,3% |
|
||
| | | męsk\_ | 5,5% | mężczyzna | 6,2% |
|
||
|
||
## Ogólne wnioski
|
||
|
||
Bogata fleksyjność oraz historia języka polskiego sprawiają, że trudno jest stworzyć jeden system,
|
||
który bez większych wad pozwalałby osobom niebinarnym wyrazić się bez konieczności wybierania między rodzajem męskim a żeńskim.
|
||
Rodzaj neutralny/nijaki brzmi infantylizująco, a w formach fleksyjnych zaimków jest tożsamy z rodzajem męskim.
|
||
Dukaizmy nie są powszechnie znane. Liczba mnoga powoduje zgrzyt, kiedy jest używana wobec pojedynczej osoby.
|
||
Placeholdery działają tylko w piśmie…
|
||
|
||
Stąd też tak duża mnogość form, które zebrałośmy na naszej stronie – staramy się zaprezentować wszystkie ważniejsze opcje,
|
||
a za pomocą Niebinarnego Spisu Powszechnego zbadać, które z nich są popularniejsze od reszty.
|
||
|
||
Ogólnym trendem, który można zauważyć, jest to, że popularniejsze są opcje „oczywiste” –
|
||
takie, które większość osób stworzyłaby sama (np. przez analogię) bez potrzeby wymiany pomysłów na forum:
|
||
|
||
- formy binarne – czy to zgodne z płcią nadaną przy urodzeniu, czy przeciwne, czy używanie obu binarnych form na przemian,
|
||
- formy rodzaju neutralnego – bo skoro jest „rodzaj męski, żeński i nijaki”…,
|
||
- formy mnogie – kalka z angielskiego they/them,
|
||
- formy z placeholderami – wprawdzie tylko w piśmie, ale używane bardzo często.
|
||
|
||
Z ciekawością czekamy na dane z przyszłorocznego Spisu, by zobaczyć,
|
||
czy mniej „oczywiste” formy zyskają na popularności dzięki zwiększeniu świadomości ich istnienia.
|
||
Będzie nas interesował potencjalny wzrost użycia form neutralnych,
|
||
którego możemy się spodziewać widząc ich normalizację następującą
|
||
w środowisku osób niebinarnych oraz wśród naszych osób sojuszniczych,
|
||
jak również ze względu na pozytywne opinie
|
||
[Rady Języka Polskiego](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208),
|
||
[prof. Bralczyka](https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a),
|
||
oraz umieszczenie pierwszo- i drugoosobowych form neutralnych
|
||
[na Wikipedii](https://twitter.com/neutratywy/status/1372881368699527177).
|
||
|
||
## Lekcje na przyszłość
|
||
|
||
- W pytaniu o płeć dodamy opcję „nie wiem”.
|
||
- Dodamy pytanie, czy język polski jest dla ktosia językiem rodzimym czy kolejnym.
|
||
- Dodamy pytanie, co osobom chcącym używać nienormatywnych form stoi na przeszkodzie, by to robić.
|
||
- Sprecyzujemy, że w naszych pytaniach chodzi o _preferencje_ – o to, jakich form ktosio _chciałoby_ używać, nawet jeśli nie może się wyoutować.
|
||
- Sprecyzujemy, że w pytaniu o rodzaj gramatyczny opcje z liczbą mnogą dotyczą mówienia o samx sobie, a nie o grupie osób, do której się należy.
|
||
- Dodamy opcję „nb” (obok „nonbinary” i „enby”).
|
||
- Rozważymy redukcję liczby etykietek do wyboru, aby było mniej przytłaczająco.
|
||
- Dodamy opcję unikania form płciowych (np. „dopadło mnie zmęczenie” zamiast „zmęczył_m się”).
|
||
- Rozdzielimy formę grzecznościową „państwo” na użycie w liczbie pojedynczej („czy chce państwo…”) oraz mnogiej („czy chcą państwo…”).
|
||
- Dodamy opcję nounself/emojiself.
|
||
|
||
## Cytowania
|
||
|
||
Jeśli cytujesz gdzieś nasz raport, prosimy [skontaktuj się z nami](/kontakt) i daj znać, gdzie i jak 😉
|