76 lines
5.3 KiB
Markdown
76 lines
5.3 KiB
Markdown
# Skąd się biorą słowa?
|
||
|
||
<small>2021-10-31 | [@andrea](/@andrea)</small>
|
||
|
||
|
||
|
||
_„Nie ma takiego słowa jak XYZ! Hurr durr!”._
|
||
|
||
Ile razy spotkałoście się z takim tekstem?
|
||
My słyszymy go nieustannie.
|
||
Bo w końcu wiadomo, że _nie wolno_ tworzyć neutratywów, ponieważ… nie istnieją neutratywy 🤦
|
||
|
||
Ten argument z zapętlonej logiki sprawia, że zastanawiamy się,
|
||
jakim cudem osoby mogą go głosić, nie zastanowiwszy się choćby na chwilę, _skąd w takim razie biorą się słowa_?
|
||
|
||
_Słowo_ to po prostu ciąg liter lub głosek, któremu nadano jakieś konkretne znaczenie.
|
||
Słowo nie musi znajdować się w słowniku, by być słowem. Słowo nie musi być powszechnie używane, by być słowem.
|
||
Wystarczy, że osoby używają go, by przekazać jakieś znaczenie.
|
||
|
||
Takie rozumienie „słowa”, choć zgodne z [definicją słownikową PWN-u](https://sjp.pwn.pl/sjp/slowo;2521897.html),
|
||
nie wszystkim się podoba:
|
||
|
||
> To, że dwie osoby z waszego środowiska go używają, niczego nie dowodzi.
|
||
> Chodzi o użycie powszechne, w przestrzeni publicznej, mediach, instytucjach, środowiskach zawodowych, rodzinach.
|
||
> Uzus danego słowa właśnie tak się kształtuje, a nie w niszowej bańce światopoglądowej na TT.
|
||
> <br/><small>— [@lukasz_kasper na Twitterze](https://twitter.com/lukasz_kasper/status/1454772862779338752)</small>
|
||
|
||
Jak takie osoby wyobrażają sobie proces kształtowania słownictwa w języku?
|
||
Danego słowa nie ma, nie ma, nie ma, po czym nagle jak wyciągnięte z kapelusza pojawia się w powszechnym użyciu,
|
||
a osoby językoznawcze czym prędzej wpisują je do słowników? 🤦
|
||
|
||
A jeśli stworzę nowy wynalazek, powiedzmy maszynę usuwającą CO<sub>2</sub> z atmosfery,
|
||
i uznam, że chcę ją nazwać „odwęglacz”, to czy purystyczna armia zakaże mi używania tej nazwy,
|
||
„bo nie istnieje takie słowo jak »odwęglacz«”?
|
||
|
||
Nowe słowa powstają każdego dnia.
|
||
Powstają dla nazwania nowych wynalazków („komputer”, „drukarka”, „samolot”…),
|
||
powstają dla opisania nowych zjawisk („foliarz”, „simp”, „atencjusz”, …),
|
||
powstają jako neologizmy dla powieści science-fiction („cerebromatyka”, „intelektronika”, „imitologia”, …),
|
||
powstają jako część slangów/socjolektów („ziom”, „krindżówa”, „dziaders”, „RiGCz”, …),
|
||
i z wielu innych powodów.
|
||
Stanisław Lem tworzył słowa tak często i gęsto,
|
||
że [doczekały się one wpisu na Wikipedii](https://en.wikipedia.org/wiki/Neologisms_of_Stanis%C5%82aw_Lem).
|
||
Na lekcjach języka polskiego uczymy się o czymś takim jak [„słowotwórstwo”](https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82owotw%C3%B3rstwo)
|
||
czy [„neologizm”](https://pl.wikipedia.org/wiki/Neologizm).
|
||
PWN zamiast zabraniać młodzieży tworzenia nowych słów, organizuje co roku
|
||
[plebiscyt „Młodzieżowe Słowo Roku”](https://sjp.pwn.pl/mlodziezowe-slowo-roku/haslo/130-tysiecy-zgloszen-w-plebiscycie-Mlodziezowe-Slowo-Roku-2020-Komentarz-Anny-Ewy-Wileczek-po-miesiacu;6952033.html),
|
||
by móc je zbadać i opisać.
|
||
|
||
Czemu neutratywy (czy też inne opisywane przez nas tutaj formy) miałyby podlegać jakimś innym zasadom niż każdy inny neologizm?
|
||
Choć niebinarność sama w sobie nowym zjawiskiem nie jest (zob. [„trzecia płeć”](/terminologia#trzecia%20płeć)),
|
||
to nowe jest jej miejsce w zachodnim mainstreamowym dyskursie, pojawiająca się powoli akceptacja,
|
||
oraz wynikająca z tego niespotykana wcześniej skala zjawiska odkrywania swojej prawdziwej tożsamości przez coraz więcej osób.
|
||
Te osoby, odkrywając, że nie są jedyne w swoim poczuciu nieprzynależności ani do męskości, ani kobiecości,
|
||
dowiadując się, że istnieją już słowa opisujące ich tożsamość,
|
||
jednocześnie zauważają, że język od wieków kształtował się, zupełnie nie biorąc pod uwagę istnienia osób takich jak one.
|
||
Nowe okoliczności sprawiają, że jest potrzeba stworzenia nowych słów, by nową rzeczywistość lepiej opisać.
|
||
Czyli tak samo jak w przypadku „komputera” czy „foliarza”.
|
||
|
||
Każde słowo w języku polskim było używane, zanim jeszcze pojawiło się w słownikach.
|
||
Każde szeroko używane słowo było wcześniej używane bardziej niszowo.
|
||
Każde słowo, zanim zaczęła go używać choćby garstka osób specjalizujących się w danej dziedzinie lub używająca swojego slangu,
|
||
zostało po raz pierwszy stworzone i użyte przez jakąś konkretną osobę.
|
||
|
||
Niektóre słowa, choć nie są powszechnie używane, są powszechnie rozumiane.
|
||
Jeśli powiem ci, że nie jestem aktywistą ani aktywistką, lecz [aktywiszczem](/neutratywy#aktywiszcze),
|
||
raczej bez problemu zrozumiesz, co chcę przekazać – choćbyś słyszałx to słowo pierwszy raz w życiu
|
||
i choćby nigdy wcześniej ci przez myśl nie przeszło, by go użyć.
|
||
Znaczenie jest jasne dla każdej osoby z wystarczającym obyciem językowym –
|
||
to neologizm stworzony poprzez dodanie neutralnej/[nijakiej](/pytania#nijaki) końcówki do istniejącego słowa.
|
||
Oznacza zatem osobę niebinarną, która zajmuje się aktywizmem. Proste!
|
||
Literki zebrane w ciąg, znaczenie przekazane, przekaz zrozumiany – i to nawet przez osoby,
|
||
które pierwszy raz się z tym ciągiem znaków spotykają. Więc czemu niby „aktywiszcze” miałoby nie być słowem?
|
||
|
||
Tworzenie nowych słów to nic złego! Stąd się przecież słowa biorą, że [ktosio](/blog/zaimki-nie-tylko-osobowe) je tworzy 😉
|