62 lines
3.4 KiB
Markdown
62 lines
3.4 KiB
Markdown
|
# Osobatywy nie takie straszne
|
|||
|
|
|
|||
|
|
<small>2022-03-29 | [@tymk](/@tymk)</small>
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Konstrukcje takie jak „osoba partnerska” czy „osoba towarzysząca”
|
|||
|
|
są łatwym i normatywnym sposobem na neutralne płciowo opisanie człowieka lub grupy.
|
|||
|
|
Analogicznie do feminatywów nazwałośmy je [osobatywami](/osobatywy).
|
|||
|
|
Dziś chciałobyśmy przybliżyć parę mniej oczywistych zagadanień związanych z tymi formami.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Do tworzenia osobatywów można użyć wielu innych rzeczowników jak np. człowiek, postać, sława, gwiazda, twarz (np. firmy) itd.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Demi Lovato to ~~sławna piosenkarka popowa~~ sława _lub_ gwiazda popu.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Maria M. jest ~~okropny~~ okropnym człowiekiem.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Jednak „osoba” to najbardziej uniwersalny rzeczownik do tego celu, więc przez resztę tekstu to jego będziemy używać.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Osobatywy mogą się wydawać długie i skomplikowane, ale bardzo łatwo jest je skracać, np.:
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Zbychu jest osobą studencką _lub_ studiującą na … → Zbychu studiuje na …
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Pięcioro<sup>[1]</sup> osób pracujących dla Ikei zaginęło → Pięcioro pracujących dla Ikei zaginęło
|
|||
|
|
|
|||
|
|
No ale co jeżeli mamy do czynienia z bardziej złożonymi epitetami, jak zamienić je na osobatywy?
|
|||
|
|
Weźmy na przykład „starsze chorąże sztabowe” (słowo „chorąże” pełni tutaj rolę rzeczownika).
|
|||
|
|
|
|||
|
|
1. Wszystkie przymiotniki przed rzeczownikiem zostają bez zmian. → starsza osoba, st. os.
|
|||
|
|
2. Rzeczownik zostaje zamieniony w przymiotnik (w tym przypadku już mamy przymiotnik). → starsza osoba chorąża, st. os. chor.
|
|||
|
|
3. Przymiotniki za rzeczownikiem zostają zamienione przysłówki i „wciśnięte” pomiędzy „osobę”, a przymiotnik. → starsza osoba sztabowo chorąża, st. os. sztab. chor.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Maria jest starszą osobą sztabowo chorążą. Jestem taki dumny!
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Kolejny przypadek – rzeczowniki wielokrotne np. _Zbychu jest projektantum i stylistum_, _Zbychu jest projektantum-stylistum_.
|
|||
|
|
Tak jak w przymiotnikach łączymy je w jeden przymiotnik używając najczęściej spójnika „o-” np.
|
|||
|
|
_Zbychu jest biału i czarnu_, _Zbychu jest biało-czarnu_.
|
|||
|
|
Więc przy tworzeniu osobatywu robimy tak samo.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
> Nikita jest osobą projektancko-stylistyczną (_lub osobatyw imiesłowowy_: osobą projektująco-stylizującą).
|
|||
|
|
> Myślisz, że zrobi mi fajny zaczes?
|
|||
|
|
|
|||
|
|
A co z osobatywem od słów takich jak „monakijczyk/monakijka”?
|
|||
|
|
Osobatywy zazwyczaj to epitety z przymiotnikiem „za” rzeczownikiem,
|
|||
|
|
tak więc mamy do czynienia z trzema możliwościami zapisu „osoby z Monako”:
|
|||
|
|
- monakijska osoba – osoba odnosząca się do państwa lub miasta Monako,
|
|||
|
|
występuje tu przymiotnik jakościowy [„przed” rzecz.], więc <u>nie jest to osobatyw</u>,
|
|||
|
|
oznacza jakąkolwiek osobę w jakikolwiek sposób związaną z Monako,
|
|||
|
|
- osoba monakijska – osoba mieszkająca w mieście Monako, monakijka lub monakijczyk,
|
|||
|
|
- Osoba Monakijska – osoba obywatelska państwa Monako, Monakijczyk lub Monakijka.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
Należy pamiętać że w przypadku osobatywów od wyrazów pisanych z dużej również <u>oba wyrazy</u>
|
|||
|
|
piszemy z dużej litery – tak jak „Morze Bałtyckie”.
|
|||
|
|
|
|||
|
|
<hr/>
|
|||
|
|
<small>
|
|||
|
|
<sup>[1]</sup> Zaleca się używanie liczebników zbiorowych mówiąc o grupach mieszanych lub nieznanych płciowo, a więc przy osobatywach:
|
|||
|
|
<ul>
|
|||
|
|
<li><u>cztery</u> kucharki,</li>
|
|||
|
|
<li><u>czterej</u> kucharze <em>lub</em> <u>czterech</u> kucharzy,</li>
|
|||
|
|
<li><u>czworo</u> osób kucharskich.</li>
|
|||
|
|
</ul>
|
|||
|
|
</small>
|