[pl][blog] lewa ręka ciemności

locale/pl/blog/lewa-ręka-ciemności.md

@@ -0,0 +1,96 @@
+# Jedna płeć, kilka pytań – dlaczego warto przeczytać „Lewą rękę ciemności”?
+
+<small>2022-01-25 | [Aleksander Hill-Obszyński](/@aleksander.obs)</small>
+
+![Ursula Le Guin. Photo by Marian Wood Kolisch, CC BY-SA 2.0](/img-local/blog/ursula-le-guin.jpg)
+
+<div class="alert alert-info">
+    <p>
+        <span class="fal fa-info-circle"></span>
+        To jest wpis gościnny.
+    </p>
+    <p>
+        <strong>Aleksander Hill-Obszyński</strong> <a href="/dowolne" target="_blank" rel="noopener">(any/all)</a> –
+        Student medycyny i twórczego pisania, osoba queer. Uwielbia koty, literaturę wszelaką, intrygujące historie i gry wideo.
+        Może bez przerwy opowiadać o najdziwniejszych ciekawostkach i anegdotkach.
+        Dzieli czas między Trójmiastem, Łodzią i jego ulubionymi podróżami pociągiem.
+    </p>
+</div>
+
+Moją ulubioną powieścią sci-fi jest _Lewa ręka ciemności_ Ursuli K. Le Guin.
+Poza faktem, iż jest napisana świetnym językiem, to eksploruje tematy ważne i aktualne.
+Szczerze powiedziawszy, tematyka powieści, wydanej w latach sześćdziesiątych, jest wizjonerska nawet dzisiaj.
+Le Guin praktycznie daje nam podręcznik jak wchodzić w interakcje z obcymi kulturami, rozważa problemy dotyczące lojalności,
+a także stawia nam poważne i intrygujące pytanie: Jak by wyglądał świat z tylko jedną płcią?
+
+## O co chodzi?
+
+Ursula Kroeber Le Guin była amerykańską autorką, ikoną fantastyki i science-fiction.
+Do najważniejszych jej dzieł należą dwa cykle: _Ziemiomorze_ i _Cykl Ekumena_.
+_Lewa ręka ciemności_, czwarta powieść w _Cyklu Ekumena_, ukazała się w 1969 roku.
+W tym samym roku zdobyła nagrodę Locusa, a rok później nagrodę Hugo.
+Opowiada o Ziemianinie, wysłanniku związku planet zamieszkanych przez ludzi, który przybył na planetę Gethen,
+by zaproponować im współpracę z innymi światami.
+
+W powieści mamy do czynienia z czymś niespotykanym – społeczeństwem złożonym z ludzi jednej płci.
+Mieszkańcy planety Gethen, nazywanej też Zima, nie wykształcili dymorfizmu płciowego.
+Zamiast tego są oni jednej płci, a w zależności od sytuacji, cyklicznie pojawiają się u nich cechy
+osoby zapładniającej lub cechy osoby rodzącej. Każdy mieszkaniec Zimy może spełniać obie te role w różnych cyklach,
+wszyscy używają formy męskoosobowej i zaimków on/jego.
+Tworzy to kompletnie inny koncept płci, niż ten znany nam na co dzień.
+Warto podkreślić, że w świecie przedstawionym Le Guin pokazuje nam ludzi o tej samej płci biologicznej.
+Na Gethen ewolucja przeszła inną drogę niż na Ziemi, co jest zauważone w powieści,
+ale żadna hipoteza w jaki sposób przebiegła ewolucja nie jest uznana za wiodącą.
+
+## A dlaczego mam to czytać?
+
+Pomijając fakt, iż polecam tę powieść dosłownie każdemu, to osoby queer i nasze allies,
+a w szczególności osoby trans i niebinarne, dostają podwójną rekomendację.
+Świat przedstawiony jest – pomimo tego, że powieść ma pół wieku – niezwykle świeży i wciąż inspirujący.
+Klimat Gethen, wieczna zima zasypująca domy, oraz struktury państwowe wśród Gethenian są ciekawe (dla nerdów jak ja),
+ale prawdziwą perełką jest wizja społeczności o jednej płci. Le Guin, przez oczy i uprzedzenia głównego bohatera
+stara się zrozumieć jak żyliby ludzie nie mając sztucznej binarności, tak wpajanej nam od dziecka.
+
+## A jak to mniej więcej wygląda?
+
+Pewne tabu kulturowe, obecne w naszym świecie, są zniesione na Gethen.
+Seks i seksualność nie są tam rzeczami okupującymi wiele miejsca w kulturze.
+Dzieje się tak, gdyż tylko w określone dni cyklu, gdy Gethenianie są zdolni do prokreacji,
+posiadają oni zarówno cechy płciowe, jak i pociąg seksualny. Okres ten nazywa się Kemmerem.
+Ze względu na swoją specyfikę, seksualność Gethenian jest nieobarczona wstydem.
+
+Na Gethen teoretycznie każdy może być partnerem każdego, oraz każdy może urodzić dziecko.
+Z tego powodu kwestie rodzicielstwa, czy w ogóle rodziny, są o wiele mniej scentralizowane.
+Wychowaniem dzieci zajmuje się cała społeczność. Inaczej niż w przypadku Ziemian,
+gdzie rola ta jest zakodowana w kulturze, jako powiązana z płcią. Jest to ciekawy system,
+który zapewnia równe traktowanie dzieciom z, de facto, bardzo patchworkowych rodzin.
+Nawet system dziedziczenia jest inny. W przypadku królewskiego tronu państwa Karhide,
+osobą dziedziczącą nie jest pierwszy syn (gdyż koncepcja syna nie istnieje),
+lecz pierwsze dziecko, które urodzi król. Podobnie instytucja małżeństwa nigdy nie powstała na Gethen.
+Jej rolę pełni przysięga Kemmeru – niezbywalna obietnica uprawiania seksu tylko z osobą,
+której tę przysięgę złożono i celibatu w razie śmierci jednej z osób.
+Nie jest ona w żaden sposób prawem tylko, jak wiele zasad na Gethen, obietnicą opartą na honorze i zaufaniu.
+
+Organizacja społeczności na Zimie jest też inaczej uformowana.
+Najważniejszą koncepcją jest tam Shifgrethor, swoista miara honoru względem innych.
+W świecie, gdzie nie wykształciły się dwie różne grupy ze względu na cisnormatywny podział na płcie,
+indywidualizm jest czymś przewodnim. Pomimo istnienia struktur wspólnotowych, a także państw,
+jest to wciąż społeczeństwo w dużej mierze zatomizowane. Państwo Orgoyen jest silnie uregulowanym totalitaryzmem,
+który, o dziwo, jest rządzony przez zdecentralizowaną radę.
+Na Gethen wahnięcia Shifgrethoru niszczą polityczne kariery w zaledwie kilka godzin.
+Nikt nie jest w pełni u władzy, nikt nie jest przymocowany do swojej pozycji,
+ale każdy z polityków gra głównie dla siebie. Taka forma skomplikowanego indywidualizmu
+miała szansę się wykształcić właśnie ze względu na pojedynczą płeć.
+Bardzo znaczącą różnicą między naszym światem a Gethen jest wojna. Takie zjawisko nie występuje na tej planecie.
+Pomijając drobne konflikty między pojedynczymi ludźmi albo wioskami na Zimie nigdy nie doszło do wojny pomiędzy państwami.
+Ludzie tak skupieni na swoim honorze nie zastępują swojej tożsamości tożsamością narodową.
+
+## Czyli powieść jest dobra?
+
+_Lewa ręka ciemności_ pokazuje nam świat, w którym odmienność płciowa zmienia praktycznie całe społeczeństwo.
+Tworzy struktury i obyczaje nie do przyjęcia w naszej Ziemskiej rzeczywistości.
+Jest to klasyka literatury SF, ale też kamień milowy w uświadamianiu społeczeństwa
+co do istnienia i wyjątkowości osób niebinarnych. Zawiera też bardzo ciekawą eksplorację takich koncepcji
+jak lojalność, wierność, zaufanie i uprzedzenia. Ta historia opowiada o rozkładaniu naszych osobistych
+spojrzeń na świat i składaniu ich na nowo – tym razem lepszych i prawdziwszych.
+Jest to świetne sci-fi, ale, co ważniejsze, jest to kapitalna literatura.