97 lines
6.7 KiB
Markdown
97 lines
6.7 KiB
Markdown
# Jedna płeć, kilka pytań – dlaczego warto przeczytać „Lewą rękę ciemności”?
|
||
|
||
<small>2022-01-25 | [Aleksander Hill-Obszyński](/@aleksander.obs)</small>
|
||
|
||
|
||
|
||
<div class="alert alert-info">
|
||
<p>
|
||
<span class="fal fa-info-circle"></span>
|
||
To jest wpis gościnny.
|
||
</p>
|
||
<p>
|
||
<strong>Aleksander Hill-Obszyński</strong> <a href="/dowolne" target="_blank" rel="noopener">(any/all)</a> –
|
||
Student medycyny i twórczego pisania, osoba queer. Uwielbia koty, literaturę wszelaką, intrygujące historie i gry wideo.
|
||
Może bez przerwy opowiadać o najdziwniejszych ciekawostkach i anegdotkach.
|
||
Dzieli czas między Trójmiastem, Łodzią i jego ulubionymi podróżami pociągiem.
|
||
</p>
|
||
</div>
|
||
|
||
Moją ulubioną powieścią sci-fi jest _Lewa ręka ciemności_ Ursuli K. Le Guin.
|
||
Poza faktem, iż jest napisana świetnym językiem, to eksploruje tematy ważne i aktualne.
|
||
Szczerze powiedziawszy, tematyka powieści, wydanej w latach sześćdziesiątych, jest wizjonerska nawet dzisiaj.
|
||
Le Guin praktycznie daje nam podręcznik jak wchodzić w interakcje z obcymi kulturami, rozważa problemy dotyczące lojalności,
|
||
a także stawia nam poważne i intrygujące pytanie: Jak by wyglądał świat z tylko jedną płcią?
|
||
|
||
## O co chodzi?
|
||
|
||
Ursula Kroeber Le Guin była amerykańską autorką, ikoną fantastyki i science-fiction.
|
||
Do najważniejszych jej dzieł należą dwa cykle: _Ziemiomorze_ i _Cykl Ekumena_.
|
||
_Lewa ręka ciemności_, czwarta powieść w _Cyklu Ekumena_, ukazała się w 1969 roku.
|
||
W tym samym roku zdobyła nagrodę Locusa, a rok później nagrodę Hugo.
|
||
Opowiada o Ziemianinie, wysłanniku związku planet zamieszkanych przez ludzi, który przybył na planetę Gethen,
|
||
by zaproponować im współpracę z innymi światami.
|
||
|
||
W powieści mamy do czynienia z czymś niespotykanym – społeczeństwem złożonym z ludzi jednej płci.
|
||
Mieszkańcy planety Gethen, nazywanej też Zima, nie wykształcili dymorfizmu płciowego.
|
||
Zamiast tego są oni jednej płci, a w zależności od sytuacji, cyklicznie pojawiają się u nich cechy
|
||
osoby zapładniającej lub cechy osoby rodzącej. Każdy mieszkaniec Zimy może spełniać obie te role w różnych cyklach,
|
||
wszyscy używają formy męskoosobowej i zaimków on/jego.
|
||
Tworzy to kompletnie inny koncept płci, niż ten znany nam na co dzień.
|
||
Warto podkreślić, że w świecie przedstawionym Le Guin pokazuje nam ludzi o tej samej płci biologicznej.
|
||
Na Gethen ewolucja przeszła inną drogę niż na Ziemi, co jest zauważone w powieści,
|
||
ale żadna hipoteza w jaki sposób przebiegła ewolucja nie jest uznana za wiodącą.
|
||
|
||
## A dlaczego mam to czytać?
|
||
|
||
Pomijając fakt, iż polecam tę powieść dosłownie każdemu, to osoby queer i nasze allies,
|
||
a w szczególności osoby trans i niebinarne, dostają podwójną rekomendację.
|
||
Świat przedstawiony jest – pomimo tego, że powieść ma pół wieku – niezwykle świeży i wciąż inspirujący.
|
||
Klimat Gethen, wieczna zima zasypująca domy, oraz struktury państwowe wśród Gethenian są ciekawe (dla nerdów jak ja),
|
||
ale prawdziwą perełką jest wizja społeczności o jednej płci. Le Guin, przez oczy i uprzedzenia głównego bohatera
|
||
stara się zrozumieć jak żyliby ludzie nie mając sztucznej binarności, tak wpajanej nam od dziecka.
|
||
|
||
## A jak to mniej więcej wygląda?
|
||
|
||
Pewne tabu kulturowe, obecne w naszym świecie, są zniesione na Gethen.
|
||
Seks i seksualność nie są tam rzeczami okupującymi wiele miejsca w kulturze.
|
||
Dzieje się tak, gdyż tylko w określone dni cyklu, gdy Gethenianie są zdolni do prokreacji,
|
||
posiadają oni zarówno cechy płciowe, jak i pociąg seksualny. Okres ten nazywa się Kemmerem.
|
||
Ze względu na swoją specyfikę, seksualność Gethenian jest nieobarczona wstydem.
|
||
|
||
Na Gethen teoretycznie każdy może być partnerem każdego, oraz każdy może urodzić dziecko.
|
||
Z tego powodu kwestie rodzicielstwa, czy w ogóle rodziny, są o wiele mniej scentralizowane.
|
||
Wychowaniem dzieci zajmuje się cała społeczność. Inaczej niż w przypadku Ziemian,
|
||
gdzie rola ta jest zakodowana w kulturze, jako powiązana z płcią. Jest to ciekawy system,
|
||
który zapewnia równe traktowanie dzieciom z, de facto, bardzo patchworkowych rodzin.
|
||
Nawet system dziedziczenia jest inny. W przypadku królewskiego tronu państwa Karhide,
|
||
osobą dziedziczącą nie jest pierwszy syn (gdyż koncepcja syna nie istnieje),
|
||
lecz pierwsze dziecko, które urodzi król. Podobnie instytucja małżeństwa nigdy nie powstała na Gethen.
|
||
Jej rolę pełni przysięga Kemmeru – niezbywalna obietnica uprawiania seksu tylko z osobą,
|
||
której tę przysięgę złożono i celibatu w razie śmierci jednej z osób.
|
||
Nie jest ona w żaden sposób prawem tylko, jak wiele zasad na Gethen, obietnicą opartą na honorze i zaufaniu.
|
||
|
||
Organizacja społeczności na Zimie jest też inaczej uformowana.
|
||
Najważniejszą koncepcją jest tam Shifgrethor, swoista miara honoru względem innych.
|
||
W świecie, gdzie nie wykształciły się dwie różne grupy ze względu na cisnormatywny podział na płcie,
|
||
indywidualizm jest czymś przewodnim. Pomimo istnienia struktur wspólnotowych, a także państw,
|
||
jest to wciąż społeczeństwo w dużej mierze zatomizowane. Państwo Orgoyen jest silnie uregulowanym totalitaryzmem,
|
||
który, o dziwo, jest rządzony przez zdecentralizowaną radę.
|
||
Na Gethen wahnięcia Shifgrethoru niszczą polityczne kariery w zaledwie kilka godzin.
|
||
Nikt nie jest w pełni u władzy, nikt nie jest przymocowany do swojej pozycji,
|
||
ale każdy z polityków gra głównie dla siebie. Taka forma skomplikowanego indywidualizmu
|
||
miała szansę się wykształcić właśnie ze względu na pojedynczą płeć.
|
||
Bardzo znaczącą różnicą między naszym światem a Gethen jest wojna. Takie zjawisko nie występuje na tej planecie.
|
||
Pomijając drobne konflikty między pojedynczymi ludźmi albo wioskami na Zimie nigdy nie doszło do wojny pomiędzy państwami.
|
||
Ludzie tak skupieni na swoim honorze nie zastępują swojej tożsamości tożsamością narodową.
|
||
|
||
## Czyli powieść jest dobra?
|
||
|
||
_Lewa ręka ciemności_ pokazuje nam świat, w którym odmienność płciowa zmienia praktycznie całe społeczeństwo.
|
||
Tworzy struktury i obyczaje nie do przyjęcia w naszej Ziemskiej rzeczywistości.
|
||
Jest to klasyka literatury SF, ale też kamień milowy w uświadamianiu społeczeństwa
|
||
co do istnienia i wyjątkowości osób niebinarnych. Zawiera też bardzo ciekawą eksplorację takich koncepcji
|
||
jak lojalność, wierność, zaufanie i uprzedzenia. Ta historia opowiada o rozkładaniu naszych osobistych
|
||
spojrzeń na świat i składaniu ich na nowo – tym razem lepszych i prawdziwszych.
|
||
Jest to świetne sci-fi, ale, co ważniejsze, jest to kapitalna literatura.
|