90 lines
5.8 KiB
Markdown
90 lines
5.8 KiB
Markdown
# Rada Języka Neutralnego? Skąd taka nazwa?
|
||
|
||
<small>2021-08-15 | [@andrea](/@andrea)</small>
|
||
|
||
|
||
|
||
Nie jest tajemnicą ani zagadką, że nazwa [naszego kolektywu](/kolektyw-rjn) nawiązuje do
|
||
[Rady Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk](https://pl.wikipedia.org/wiki/Rada_J%C4%99zyka_Polskiego).
|
||
Warto jednak wyjaśnić, co nami przy tym wyborze kierowało.
|
||
|
||
Bo to nie jest tak, że chcemy RJP wyśmiać; wręcz przeciwnie!
|
||
Choć możemy się spierać na temat konieczności ustawowego narzucania ciała tego typu,
|
||
to jednak Radę Języka Polskiego i jej osoby członkowskie bardzo szanujemy –
|
||
i to nie tylko ze względu na jej niewątpliwie ogromną wiedzę ekspercką z zakresu języka,
|
||
ale nawet i przez to, jak często swoim autorytetem potwierdza nasze wysiłki w kształtowaniu polszczyzny.
|
||
RJP wydała (już w 2003 roku!) pozytywną [opinię o formach „byłom”, „byłoś”](https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:byom-byo&catid=44&Itemid=208);
|
||
prof. Kłosińska [poinformowała w GW](https://wyborcza.pl/7,75410,26361697,prof-klosinska-dzban-to-slowo-nacechowane-pejoratywnie.html),
|
||
że RJP pozytywnie opiniuje wnioski do USC o zmianę imienia na neutralne płciowo;
|
||
a prof. Bralczyk [proponuje osobom niebinarnym używanie neutrum](https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a).
|
||
|
||
Nie idziemy na wojnę z RJP, nie chcemy się pod nią podszywać,
|
||
ani nie aspirujemy do posiadania autorytetu choćby zbliżonego do tego, którym Rada się cieszy.
|
||
|
||
Wybrałośmy nazwę „Rada Języka Neutralnego”, **by wyśmiać powszechną w Polsce wiarę w odgórne sterowanie językiem**.
|
||
|
||
Duży autorytet RJP i jej osób członkowskich oraz fakt, że została powołana na mocy ustawy,
|
||
sprawiają, że jest ona często traktowana jako organ narzucający zasady i kontrolujący polszczyznę.
|
||
Pierwszy z brzegu przykład:
|
||
|
||
> [@KamilKaliszuk na Twitterze](https://twitter.com/KamilKaliszuk/status/1424424943903809539):
|
||
> „Słowa i wszelkie zmiany zatwierdza Rada Języka Polskiego.”
|
||
|
||
Tymczasem, jeśli tylko zajrzymy do [_Ustawy o języku polskim_](http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19990900999)
|
||
czy [spytamy przewodniczącą RJP](https://youtu.be/LPfoDrgpYQo?t=423),
|
||
dowiemy się, że Rada Języka Polskiego pełni funkcje opiniodawczo-doradcze – niczego nie nakazuje ani nie zakazuje.
|
||
|
||
> Rozdział 3
|
||
> Rada Języka Polskiego i jej kompetencje
|
||
> Art. 12. 1. Instytucją opiniodawczo-doradczą w sprawach używania języka
|
||
> polskiego jest Rada Języka Polskiego, zwana dalej „Radą”, działająca jako komitet
|
||
> problemowy w rozumieniu art. 34 ustawy z dnia 25 kwietnia 1997 r. o Polskiej
|
||
> Akademii Nauk (Dz. U. poz. 469, z późn. zm.2)
|
||
|
||
Język nie jest kształtowany odgórnie.
|
||
To, że twoja polonistka jak mantrę powtarzała ci
|
||
„nie zaczyna się zdania od »a więc«”,
|
||
czy „mówi się »_tę_ książkę«, a nie »_tą_ książkę«”,
|
||
oznacza wyłącznie, że odejmie ci za to punkty na klasówce czy maturze,
|
||
a nie, że _nie masz prawa_ złożyć literek w taki, a nie inny sposób.
|
||
Świadczy wyłącznie o silnie [preskryptywistycznym](https://pl.wikipedia.org/wiki/Preskryptywizm_(j%C4%99zykoznawstwo))
|
||
podejściu do języka w polskim systemie oświaty,
|
||
a nie o tym, że parę osób w Pałacu Staszica ma władzę nad twoim językiem, długopisem czy klawiaturą.
|
||
|
||
Język jest kształtowany przez… osoby używające języka. Czyli także ciebie i mnie!
|
||
Nowe słowa, zwroty, formy gramatyczne i zmiany fonetyczne nieustannie pojawiają się w użyciu:
|
||
jako neologizmy w literaturze, jako zapożyczenia z innych języków, jako elementy slangów i gwar…
|
||
Roznoszą się, zyskują na popularności, są przez językoznawców [dostrzegane](https://www.nowewyrazy.pl/haslo/dukaizm.html), badane i opisywane.
|
||
Ewolucja języka trwa tak długo, jak język żyje.
|
||
Polszczyzna ewoluowała na długo przed powstaniem RJP czy jakiegokolwiek innego ciała eksperckiego;
|
||
i będzie ewoluowała bez pytania RJP o zgodę.
|
||
|
||
Jaka jest więc w tym wszystkim rola naszego kolektywu?
|
||
Obserwujemy pojawiające się w społeczności osób niebinarnych zmiany językowe i pomysły na formy,
|
||
którymi mogłyby się posługiwać. Katalogujemy je, opisujemy, wyszukujemy przykłady użycia,
|
||
budujemy słownik form potencjalnych,
|
||
promujemy język niebinarny i neutralny płciowo w mediach oraz na naszych społecznościówkach,
|
||
edukujemy społeczeństwo o niebinarności i żądamy szacunku do tożsamości i zaimków drugiego człowieka.
|
||
Z jednej strony nie czujemy się [eksperciami](/slowniki/neutratywy#ekspercie) w kwestii języka neutralnego i niebinarnego,
|
||
ale z drugiej – kto miałoby nimi być, jeśli nie my?
|
||
|
||
Robimy to wszystko oddolnie.
|
||
|
||
I to działa!
|
||
Spójrzmy chociażby na wykres liczby wpisów w [Korpusie Niebinarnej Polszczyzny](/korpus) według roku publikacji tekstu kultury.
|
||
Nie są to wprawdzie pełne dane (nie damy rady znaleźć i spisać wszystkiego), ani zbyt duża próbka (obecnie 247 tekstów),
|
||
ale dają pojęcie, jak bardzo urosła w społeczeństwie świadomość niebinarności oraz popularność języka niebinarnego.
|
||
Pojedyncze wpisy pojawiają się już od 1795 roku, natomiast w ostatnich latach liczba tekstów drastycznie szybuje w górę,
|
||
do niemal stu rocznie w 2021!
|
||
|
||
|
||
|
||
Osoby niebinarne mają potrzebę dostosować swój język do swojej tożsamości.
|
||
A społeczeństwo zaskakująco szybko zdaje się tę potrzebę zaczynać dostrzegać i respektować.
|
||
Rada Języka Neutralnego natomiast stara się wykorzystywać internet, by cały ten proces usprawnić.
|
||
|
||
Oddolnie.
|
||
|
||
I nasza nazwa ma zwracać uwagę właśnie na to: że oddolnie też się da, a nawet powinno;
|
||
że język należy do nas wszystkich; że każde z nas może być „Radą Języka”.
|