57 lines
3.9 KiB
Markdown
57 lines
3.9 KiB
Markdown
# Skąd bierzemy neutratywy i jak je odmieniać?
|
||
|
||
<small>2022-02-12 | [@andrea](/@andrea)</small>
|
||
|
||
|
||
|
||
W [Słowniku Neutratywów](/neutratywy) zbieramy propozycje oraz przykłady użycia
|
||
rzeczowników w [rodzaju neutralnym](/ono) określających osoby niebinarne, na przykład:
|
||
|
||
> ten autor – ta autorka – **to autorze**
|
||
> ten dziadek – ta babcia – **to dziabko**
|
||
> ten artysta – ta artystka – **to artystum**
|
||
|
||
Słowa te brzmią obco, ale jednocześnie jakoś podejrzanie znajomo.
|
||
Niby nie ma ich w słowniku, ale bardzo łatwo się domyślić, co miałyby znaczyć.
|
||
Dlaczego tak jest? Skąd takie formy wytrzasnęłośmy? Czy są one poprawne? Jak je odmieniać?
|
||
|
||
Zacznijmy może od tego, że tworzenie neologizmów nie jest niczym złym ani rewolucyjnym.
|
||
Owszem, neutratywy są bardzo obszerną kategorią neologizmów,
|
||
a ze względu na swoją naturę spotykają się z krytycyzmem na tle czysto ideologicznym
|
||
(choć ukrytym pod pretekstem „troski o język”),
|
||
ale w gruncie rzeczy tworzenie nowych słów to naturalna część zwyczajnej ewolucji języka.
|
||
Jeśli chcemy krytykować neutratywy za samo w sobie bycie neologizmami,
|
||
to powinnośmy konsekwetnie rozciągnąć tę krytykę na wszystkich: od młodzieży używającej slangu po Stanisława Lema.
|
||
Więcej o słowotwórstwie we wpisie [„Skąd się biorą słowa?”](/neologizmy).
|
||
|
||
Neutratywy brzmią znajomo, ponieważ trzymają się fonetycznych i morfologicznych szablonów polszczyzny.
|
||
Najczęściej tworzymy je poprzez połączenie istniejących rzeczowników określających osoby
|
||
z istniejącymi końcówkami rzeczowników pospolitych rodzaju [nijakiego/neutralnego](/rodzaj-neutralny). Na przykład:
|
||
|
||
> ten **autor** + (na przykład) **to** mo**rze** = to autorze
|
||
> ten **dzia**dek + ta ba**b**cia + (na przykład) **to** cac**ko** = to dziabko
|
||
> ten **artyst**a + (na przykład) **to** for**um** = to artystum
|
||
|
||
Dzięki takiemu słowotwórstwu neutratywy brzmią naturalniej i są łatwiejsze do zrozumienia i odmiany
|
||
niż chociażby [dukatywy](/dukatywy) (np. „autoru”, „artystu”),
|
||
ale też trudniejsze do tworzenia – bo zamiast jednej, prostej, „sztucznej” końcówki -u
|
||
mamy wybór między wieloma możliwościami.
|
||
Tworząc [Słownik Neutratywów](/neutratywy) staramy się zatem zachować konsekwencję
|
||
i sugerować te same końcówki neutratywów dla rzeczowników o tych samych końcówkach w rodzaju żeńskim i męskim
|
||
albo o tym samym pochodzeniu (np. -um dla wyrazów zapożyczonych z łaciny).
|
||
Możesz przejrzeć nasze schematy końcówek, otwierając formularz zgłaszania propozycji,
|
||
a następnie klikając na przycisk „Użyj szablonu”
|
||
(albo i bezpośrednio [w kodzie źródłowym](https://gitlab.com/Avris/Zaimki/-/blob/main/locale/pl/nouns/nounTemplates.tsv)).
|
||
|
||
Słowotwórstwo oparte o istniejące sufiksy sprawia też, że odmiana neutratywów powinna być względnie intuicyjna.
|
||
W razie problemów, zawsze można oczywiście sprawdzić tabelki odmiany w [Słowniku Neutratywów](/neutratywy),
|
||
ale powinno wystarczyć też porównanie danego neutratywu do jakiegoś innego słowa.
|
||
|
||
„Powiedziałom mojemu dziabku (tak jak: dziecku)”. „We współpracy z autorzem (tak jak: morzem)”.
|
||
Jak odmieniać „powstańcze”? Tak samo, jak „nadnercze”. „Fanko”? Jak „kolanko”. „Fotografcze”? Jak „złącze”.
|
||
„Nauczycieło” jak „arcydzieło”, a „nauczyciełło” jak „Jagiełło”.
|
||
W przypadku braku pomysłów, jaki nijaki/neutralny rzeczownik mógłby odmieniać się podobnie co dany neutratyw,
|
||
można zajrzeć do [słownika rymów](https://rymy.xyz/) i w polu „część mowy” zaznaczyć „rzeczowniki: mianownik”.
|
||
|
||
Neutratywy mogą zdawać się dziwne i obce – ale to zwyczajnie słowa ze zwyczajnymi końcówkami i zwyczajnymi schematami odmiany 😉
|